Yükseköğretim Kurulu (YÖK) artık yurtdışı diplomalarda pasaportları inceleyip öğrencinin o ülkeye gidip gelmediğini bile kontrol ediyor. Yani denklik vermeden önce ince eleyip sık dokuyor. Bu açıdan denklik mağduru olmamak için iyice araştırmakta yarar var. Hürriyet'ten Nuran Çakmakçı'nın yazısına göre, Denklik konusunda aracılık yapan ve yanıltıcı bilgi vererek adayları zor durumda bırakıp, mağdur eden kurumlar konusunda da uyarılarda bulunan YÖK yetkilileri bu konuya şu sözlerle dikkat çekiyor: “Bu şirket ya da kişilerin itibarlı olmayan okulların sağlık bölümlerine kayıt yaptırma sözüyle Türk gençlerini yanlış yollara sevk ettiğine yönelik istihbaratlar geliyor. Gençlere, mezun olunduğunda Türkiye’den bir şekilde denklik alır gibi telkinlerde bulunulduğunu öğrendik. Özellikle sağlık alanında bu tür yerlerden alınan diplomalar sadece Türkiye’de değil, gelişmiş bütün ülkelerde de reddediliyor. Aman iyi araştırın, bunlara inanmayın.” e-DEVLET’TEN GÖRÜLÜYOR Aslında 2018 yılından itibaren tanıma ve denklikle ilgili birçok ayrıntı dijital ortama taşındı. Bir yükseköğretim kurumumun belli programından alınan diplomanın başka bir ülkede aynı programdan alınan diplomaya eşdeğer olduğu anlamına gelen “Diploma denklik belgesi” rahatlıkla e-Devlet üzerinden sorgulanıp, doğrulanabiliyor. O nedenle yetkililer yurtdışı üniversitelere başvururken bu sorgulamanın yapılması gerektiğini özellikle vurguluyor. GEÇEN YIL 9 BİN BELGE Yetkililer, 2015’te 6.962 başvurudan 4 bin 507’sinin, 2016’da 6 bin 475 başvurudan 4 bin 967’sinin, 2017’de 7.848 başvurudan 5.234’ünün, 2018’de 10 bin 223 başvurudan 5 bin 649’unun, 2019’da 11 bin 36 başvurudan 4 bin 70’inin, 2020’de 6 bin 936 başvurudan 4 bin 51’inin, 2021’de 8 bin 973 başvurudan 5 bin 397’sinin, 2022’nin ilk 7 ayında ise 5 bin 114 başvurudan 2 bin 981’inin denklik belgesi aldığını belirtiyor. Bu denklik belgelerinin büyük çoğunluğunu lisans dereceleri oluşturuyor. Yurtdışından yüksek lisans veya ön lisans mezunu olanlarla, birleşik eğitim alanlar da bu rakamlara dahil. BU YIL 324 RET Yurtdışındaki değişik ülkelerden çok farklı eğitim sistemlerine sahip yüzlerce yükseköğretim kurumundan alınan diplomalar değerlendirirken öncelikle diplomanın zorunlu kazanımları karşılayıp karşılamadığını ve mezun olunan bölümün asgari kalite standartlarını taşıyıp taşımadığını anlamak için bazı incelemeler yapılıyor. Başvuruların bir kısmı doğrudan denklik ile sonuçlanıyor. Meslek icrası gerektiren tıp doktorluğu, sağlık alanları, diş hekimliği, mühendislik, hukuk, öğretmenlik, mimarlık, eczacılık, veteriner hekimlik diplomalarıyla başvuru yapanlar ise seviye ve yeterliliklerinin belirlenmesine yönelik olarak Seviye ve Yeterlilik Belirleme Sistemi (SBYS) içinde sınav, staj, ders tamamlama vb. gibi uygulamalardan bir ya da birkaçına tabi tutuluyor. 2017’de 1581, 2018’de 2 bin 170, 2019’da 2 bin 749, 2020’de 1918, 2021’de 2231, 2022 yılının ilk 7 ayında 1132 sınav kararı verildi. Burada yeterlilikler değerlendirilirken, doğrudan denklik ya da ret kararı verilmeden önce, başvuru sahibinin yetkinliğinin ölçülmesi hedefleniyor. Ayrıca denklik başvuruları sahte belge, tanınmayan okul ya da program, akademik teamüle ve mevzuata aykırı yatay ve dikey geçiş, eğitim görülen ülkede yetersiz kalış süresi ve eğitimin niteliğindeki yetersizlikler gibi nedenlerden dolayı da reddediliyor. 1998 yılından bugüne kadar toplam 4875 kişinin başvurusu reddedildi. 2020’de 433, 2021’de 532, 2022’de ise 324 denklik reddedildi. Bugün itibari ile; denklik için başvuran 3 bin 419 kişi diplomasının teyidi için cevap bekliyor. BAŞVURU NASIL YAPILIYOR Diploma ve transkriptin alındığı üniversite önce teyit ediliyor. Bu işlem ilgili ülkede bulunan dış temsilciliklerimiz aracılığı ile yapılıyor. İl emniyet müdürlüğünden yurtdışı giriş ve çıkış bilgileri alınıyor, pasaportun işlem görmüş sayfaları ve varsa başka belgeler inceleniyor ve örgün eğitimin şartlarının sağlanıp sağlanmadığına bakılıyor. Diplomayı veren kurum, mezun olunan alan ve derece, eğitim süresi, ders içeriği, alınan AKTS, toplam eğitim ve uygulama saatini gösteren transkript ve varsa diploma eki ile ilgili diğer resmi belgeler üzerindeki detaylı inceleme, farklı üniversitelerde görev yapan öğretim üyelerinden oluşan alana özgü komisyonlar tarafından yapılıyor. HANGİ DİPLOMALAR ONAYLANIYOR Eğitime başlanılan yıl YÖK tarafından belirlenmiş sıralama kuruluşlarınca yapılan dünya üniversite sıralamalarının ilk 1000 dilimine giren üniversitelerden alınan diplomalar, YÖK’ün tescil yetkisi verdiği ya da tescil yetkisini kabul ettiği uluslararası kalite güvencesi kuruluşları tarafından akredite edilen programlardan alınan diplomalar, Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemi Kılavuzu’nda yer alan yurtdışı programına yerleştirilmiş veya bu programlara yerleştirilen en son öğrencinin aldığı puanı alarak aynı yıl aynı programa kayıt yaptıranların aldıkları diplomalara, doğrudan denklik işlemi yapılıyor. NE ZAMAN REDDEDİLİYOR Diploma YÖK tarafından tanınmayan bir kurumdan alınmışsa, Açıköğretim ve dışarıdan eğitim gibi devam zorunluluğu bulunmayan bir programdan mezun olunmuşsa, Eğitim-öğretim dönemi için öğrenim görülen ülkede bulunma süresinde eksiklik tespit edilmişse, Alınan eğitim mesleki bir eğitimse ve alınmış olduğu ülkede bir üst öğrenime geçişe izin vermiyorsa veya Türkiye’deki akademik derecelere karşılık gelmiyorsa ayrıca denklik başvurusu ara derecelere ilişkin olarak yapılmışsa, Belli alanlarda uzaktan eğitim yoluyla alınan diplomalara mevzuatta belirtilen şartlar sağlandığı takdirde denklik verilmesi mümkün olmakla birlikte; tıp doktorluğu, diş hekimliği, mühendislik, mimarlık, hukuk, eczacılık, öğretmenlik ve sağlık alanlarında uzaktan öğretim yoluyla alınan diplomalar için yapılan başvurular reddediliyor.