Senim Tanay Karakuş / Betül Yasemin Keskin - Son günlerde kusma, ishal, karın ağrısı gibi belirtilerle acil servislere başvuran çocukların sayısında artış yaşanıyor. Uzmanlar, Kovid-19 kadar hızlı yayılabilme ve salgın yapabilme potansiyeli olan norovirüs hastalığına karşı uyarıda bulundu. Peki, norovirüsü koronavirüsten ayıran farklar nelerdir? Ebeveynler çocuklarında belirti görmeleri durumunda neler yapmalılar? Norovirüse karşı uzmanlar hangi uyarılarda bulunuyor? Enfeksiyon ve Mikrobiyoloji Hastalıkları Uzmanı Gökçe Demir ile Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Akif Çelik’e sorduk... 'DAHA GÜRÜLTÜLÜ VE UZUN SEYREDEBİLİR' Norovirüs kendini hangi belirtilerle gösteriyor? Ağır seyreden bir hastalık mı? Uzm. Dr. Gökçe Demir: Ortalama 2-3 gün süren bir kuluçka döneminden sonra sıklıkla bulantının eşlik ettiği ani başlangıçlı karın ağrısı görülür. Genel olarak ishal ve kusma bu ağrıya eşlik eder. Hastada günde 3 ila 8 kez kansız, sulu dışkılama görülür. Hafif bir ateş olabilir. Klinik görüntü olarak kendisini birkaç günde sınırlar. Ancak çocuklarda ve bağışıklık yetmezliği olanlarda daha gürültülü ve uzun seyredebilir. Uzm. Dr. Akif Çelik: Norovirüs aslında bir akut gastroenterit yani bir ishal etkeni ve salgınlara neden olabiliyor. Norovirüs ilk kez 1968 yılında Amerika’nın Ohio eyaletinde Norwalk’da salgına neden oldu ve tanısı konuldu. Norovirüsün belirtileri arasında özellikle ishal, kusma, ateş, kramp tarzında karın ağrısı bulunuyor. Hastalar ishal ve kusmada çok sıvı kaybı yaşadığı için baş ağrıları görülebilir, halsizlik, yorgunluk da hastalığa eşlik edebilir. Ancak en çok kusma, karın ağrısı ve sulu ishale neden oluyor. 3 YOLLA TESPİT EDİLİYOR Norovirüs tanısı hangi testlerle konuluyor? Uzm. Dr. Gökçe Demir: Alınacak dışkı numunesi, hızlı antijen testleri ve PCR yöntemiyle tanı koymak mümkün. SULU DIŞKILAMA GÜNDE 7-8'İ GEÇERSE DİKKAT! Ebeveynler, çocuklarında belirti görmeleri durumunda ne yapmalı? Uzm. Dr. Gökçe Demir: Çocuklarına bol sıvı takviyesi yapmalı ve ev içi bulaşı engellemek için hijyen kurallarına dikkat etmeliler. Çocuğun tuvalet sonrası temizliği yapıldıktan sonra elleri bol sabunlu suyla yıkanmalı. Sulu dışkılama sayısı günde 7-8’i geçerse hekime başvurmalarını öneririm. Uzm. Dr. Akif Çelik: Özellikle böyle durumlarda en yakın sağlık merkezine gidip muayene olmaları gerekiyor. Böyle bir durumda öncelikle çocuğun kusmasını azaltacak serumların kullanılmasını öneriyoruz. 'SON 10 GÜNDÜR HIZLI BİR ARTIŞ YAŞIYORUZ' Okulların açılmasıyla birlikte özellikle çocuklarda görülen bulaşıcı enfeksiyonların sayısının artacağını söylemek mümkün mü? Uzm. Dr. Gökçe Demir: Elbette mümkün. Norovirüs özellikle kreşlerde, okullarda, öğrenci yurtlarında, askeri birliklerde ve aile içinde salgınlar yapabiliyor. Kişiden kişiye temasla da bulaş olabildiğinden küçük yaş gruplarında hastalığın yayılmasını engellemekte güçlük yaşanabilir. Özellikle geçtiğimiz son 10 gün içinde hastanemiz mikrobiyoloji laboratuvarına gönderilen dışkı numunelerinde norovirüs pozitifliğinin arttığını söyleyebilirim. Uzm. Dr. Akif Çelik: Okulların açılmasıyla birlikte özellikle çocuklarda görülen bulaşıcı hastalıkların sıklığının artması mümkün. Bunun için muhakkak kişisel önlemlerinizi almanız, hijyene dikkat etmeniz ve sosyal mesafeyi korumanız gerekiyor. Okulların açılması ve açık kalmasını biz hekimler olarak da çok istiyoruz. Çünkü eğitim ve öğretim almak bir çocuk hakkıdır. Bu süreçte bulaşıcı hastalıklar olabilir ama kişisel önlemlerimizi alarak, hijyene dikkat ederek, çocuklarımızı özellikle maske, mesafe konusunda ve dezenfektan kullanmasını, sık sık eliniz yıkamasını öğütleyerek bu salgından da kurtulmak mümkün. Kovid-19 gelecek yıllarda çocuk hastalığı haline gelebilir KORONAVİRÜSTEN BİLE DAHA GÜÇLÜ, 1 AY CANLI KALIYOR Norovirüsün yapısal olarak koronavirüsten farkı nedir? Uzm. Dr. Akif Çelik: Bu virüsün en önemli özelliği çok uzun süre canlı kalabilmesidir. Örneğin, insan dışkısında norovirüs 28 gün kadar yani yaklaşık 1 ay kadar canlı kalabiliyor. Bir yere temas edildiğinde özellikle masa ya da herhangi bir yüzey olabilir, kontamine bir gıda olabilir; buralarda da norovirüs en az 2 ila 3 hafta canlı kalabiliyor. Bu özelliğiyle koronavirüsten farklı ve ondan daha güçlü bir virüs. Koronavirüs dış ortamda daha dayanıksızken, norovirüs bu konuda çok daha dayanıklı bir virüstür. YAKIN TEMAS, DIŞKI, SU VE GIDALARDAN BULAŞIYOR Norovirüs kişiden kişiye bulaşırken hangi yolları izliyor? Nelere karşı çok dikkatli olmalıyız? Uzm. Dr. Gökçe Demir: Esas bulaş, ağız-dışkı yoluyladır. Genellikle kişiden kişiye temas, kontamine su ve gıdalarla bulaş olur. Kirlenmiş içme suları, havuz-göl suları, midye gibi kabuklu deniz canlıları, salatalar, iyi yıkanmamış sebze, meyve ve yeşillikler, sandviç gibi soğuk yiyeceklerin toplu tüketimiyle salgınlar oluşabilir. Uzm. Dr. Akif Çelik: Norovirüs daha çok yakın temasla, dışkıyla, sulardan ve kontamine gıdalardan bulaşır. Eğer hasta çok fazla kusuyorsa yanındakiler de kusmuk aerosollarıyla hastalığa yakalanabiliyor. Kontamine sudan bulaşarak salgınlara neden olabiliyor. Norovirüs dış ortamda ölmediği için mesela gıdayla uğraşan insanlarda bu virüs varsa gıdaya bulaşarak yaklaşık 1 ay boyunca canlılığını koruyabiliyor. Bu yüzden her aldığımız ürünü çok güzel yıkamak zorundayız. Hijyen kurallarına uymamız büyük önem taşıyor. Hastalığın tedavisinde nasıl bir yol izleniyor, hangi ilaçlar kullanılıyor? Uzm. Dr. Gökçe Demir: Norovirüs enfeksiyonu antibiyotik veya antiviral tedavi gerektirmez. Sıvı desteği ve probiyotikler yeterlidir. Fazla sıvı kaybeden hastalarda hastanede yatış ve damar yolu ile sıvı desteği gerekebilir. KORONAVİRÜS AŞISI KORUMUYOR ÇÜNKÜ... Kovid-19 aşısının norovirüse karşı koruyuculuğu var mı? Uzm. Dr.Akif Çelik: Koronavirüs aşısının norovirüse karşı koruyuculuğu bulunmuyor. Kovid-19 farklı bir virüs, norovirüs farklı bir virüs. Norovirüs daha çok ishalle, kusmayla, ateşle belirti verirken, koronavirüs de ishal, ateş yapabiliyor. Ancak solunum bulguları kovid-19’da çok daha fazladır. Norovirüs de solunum bulguları yapmıyor. Yani norovirüs üst solunum yolu enfeksiyonu veya alt solunum yolu enfeksiyonuna neden olmuyor. İLGİLİ HABER Çocuklarda sık görülüyor, bulaşıcılığı çok yüksek: El, ayak, ağız hastalığı İYİLEŞTİKTEN 3 HAFTA SONRA BİLE VİRÜS YAYIYOR Norovirüs yüzeylerde ne kadar süre yaşayabiliyor? Uzm. Dr. Gökçe Demir: Bu nokta önemli. Yüzeylerde 3-4 hafta canlı kalabilme özelliğine sahip olduğundan bu durum, salgınlar için kaynak oluşturabilir. Bu nedenle kontamine yüzeyler yüzde 5-10 oranında sulandırılmış çamaşır suyu ile temizlenmeli. Yine virüsle enfekte olan kişilerin iyileştikten sonra 3 haftadan uzun bir süre dışkı yoluyla virüsü atacağı ve bu nedenle kaynak rolü oynayabileceği akıldan çıkarılmamalı. POTASYUM VE ÇİNKO KAYBINA DİKKAT! Norovirüse karşı hangi besin takviyelerini almak gerekiyor? Uzm. Dr. Gökçe Demir: Besin takviyesinden ziyade önemli olan, özellikle taze gıdaların yeterince temizlenmeden tüketilmemesi. Norovirüs enfeksiyonuna yakalanan kişilerin de ishal diyetine uyması; katı yağ ile yapılmış yemekler, kızartmalardan uzak durması ve bol su tüketmesi önerilebilir. Uzm. Dr. Akif Çelik: Özellikle beslenmede ishali durdurmaya yönelik bazı takviyeler alınabilir. Bu kapsamda probiyotikler, özellikle patates, muz, makarna gibi potasyumdan zengin gıdalar tüketilmeli. Bu gıdalar aynı zamanda potasyum kaybını da önler. Bağırsaklarda meydana gelen hasarı azaltmak için çinko önemlidir. Uzun süreli ishallerde çinko eksikliği meydana gelebilir. Bu nedenle çinko takviyesi yapılmalı.