Öğretmenlik mesleği, tarihin en eski mesleklerinden birisidir. Peygamberler, ümmetlerinin öğretmeni olmuştur. Öğretmenlik mesleği sıradan, vasat bir şekilde icra edilebileceği gibi, liderlik vasfı ile bütünleştirilip, lider öğretmen kimliğiyle farklı şekilde de icra edilebilir. Sınıfında sürekli öğrencilerine; susun, konuşmayın.. Pışt, Hey! diye bağıran ve uyarılarda bulunan bir öğretmen, trafik polisliği yapmaktadır. Lider öğretmen sınıfa girdiğinde, onu bekleyen ve onu dikkatli bir şekilde izleyen, öğrenme ve öğretme sürecinin aktif paydaşı olan öğrencilerin bulunduğu sınıfta ise, lider öğretmenler sahne almış, demektir. Lider öğretmenlik, bir öğrencinin yüreğine dokunmak ve onun yaşam hikâyesini sil baştan yeniden yazmasında ona yoldaş olmaktır. Zil çaldığında elinde metal kupası ile manyetik alana kapılmış metal gibi öğretmenler odasına çay almak için hızla giden bir öğretmenin hiçbir zaman başarı hikâyesi olmayacaktır. Çünkü lider öğretmenlik sevgi, saygı, zaman ve emek ister. Lider öğretmen, üç yeterlik alanında üst düzeyde başarı sergiler. Alan bilgisi iyidir. Branşında iyidir. İyi bir matematik, iyi bir edebiyat, iyi bir fizik, iyi bir müzik öğretmenidir. Formasyon becerisi tamdır. Alanını nasıl öğreteceğini çok iyi bilir. Alan bilgisi, formasyon becerisi yanında üst düzeyde genel kültüre sahiptir. Dersleri başladığında öğrenciler, bir bilgi hazinesi, yürüyen kütüphane ile karşılaştıklarını gördüklerinde, öğretmenlerini hem rol model alırlar hem de hayranlık duyarlar. O sınıfta, o okulda güçlü bir bilgi yolculuğu başlar. Lider öğretmenler çok iyi bilirler ki, öğrenciler değerleri kulaklarıyla değil, gözleriyle öğrenirler. Derse 10 dakika geç kalan, derste kaytaran öğretmen, subliminal mesajlarla öğrencilerine çalmayı öğretir. Öğrenci aşçı olduğunda salçadan, yağdan, müteahhit olduğunda çimentodan, demirden çalmaya başlar. Hiç kimse ahlaksız olarak doğmaz, ahlaksızlık öğrenilen bir davranıştır. Bu sebeple lider öğretmen etik davranışlar sergileyerek öğrencilerin kalbini fetheder. Daha sonra güven vererek pekiştirir. Akabinde de eşit ve adaletli davranışlar sergilediğinde, öğrenci ile öğretmen arasında uzun süreli kalıcı, etik değerlere bağlı bir dostluk köprüsü kurulur. Öğretmen derse girdiğinde, öğrenci derse geldiğinde karşılıklı olarak kasıtlılık ilkesi esastır. Öğretmen davranış değiştirecek, öğrenci de bu sürecin aktif bir üyesi olacaktır. Bu yüzden öğretimin ve sınıf yönetiminin kalitesi son derece önemlidir. Lider öğretmen sürece dikkat çekerek başlar. Dikkat çekmede öğretilecek konuyu, konunun nerede, ne işlerine yarayacağını belirterek başlar. Daha sonra öğrencinin zihnindeki şablonları değiştirir. Öğrencinin zihinsel şemalarına uygun ders anlatarak dersi işler. Öğrenci anlatılan konuyu zihninde şema oluşturamadığında öğrenemez ve öğrenilmiş çaresizliğe yönelir. Şema oluşturmak, çocuğun zihnindeki şemaları kullanarak konuyu işlemektir. Lider öğretmenin en önemli stratejik üstünlüklerinden birisi de metafor kullanmaktır. Derste slayt okuyan bir öğretmen, etkisiz eleman özelliği gösterir. Köroğlu’nun bir sözü vardır: Tüfek çıktı mertlik bozuldu. Ben de bu söze ilave olarak; “Powerpoint çıktı öğretmenlik bozuldu.” derim. Powerpoint noktanın gücü anlamına gelir. Bir resim, bir fotoğraf ile noktanın gücünden yararlanarak ders işle anlamına gelir. Prof. Dr. İnayet Aydın hocamızın sosyal medyada süreç ve sonuç yönetimi ile ilgili paylaştığı bir mesaj oldukça ilginçti: Yemeğin tadına müşteri bakıyorsa sonuç, aşçıbaşı bakıyorsa süreç yönetimidir. Çok özlü bir şekilde sonuç ve süreç yönetimi tanımlanmış ve hedef kitleye aktarılmıştır. Lider öğretmenin alanı ile ilgili metaforları olması, hayati öneme sahiptir. Lider öğretmenler, oyun kuramından yararlanırlar. Her yaş grubu oyun oynamaktan mutlu olur. Öğrenciler oyun oynamaya daha isteklidirler. Öğrenciler oyun oynar, öğretmenler ders işler. Eğitimlerimde beş kişiyi dışarıya çıkarıyorum. Bir kişiyi sahneye davet ediyorum. Ona aşağıdaki konuyu anlatıyorum: 12 Haziran 2018 tarihinde 15 Temmuz Şehitler Köprüsüne bir genç kız intihar etmek için çıkmış. Sağ tarafında bir kedi sol tarafında bir baykuş varmış. Kedi demiş ki: Atlama, intihar etme, gençsin, güzelsin, yapacak daha çok şey var. Baykuş: Atla da dünyanın kaç bucak olduğunu gör. Demiş. Köprünün altından bir uçak geçiyormuş. Marmara denizinde bir köpek balığı: Şu kız atlasa da taze taze bir et yesem, demiş.” Bu olayı anlattıktan sonra dışarıdan tek tek katılımcıları alıp anlattığım bu konuyu anlattırıyorum. En son katılımcıya geldiğinde bilginin %80’i kayboluyor. Bilginin kaybolma nedeni, herkes hikâye öğrenmeye çalışıyor. Oysa, 1. Yer, 2. Zaman, 3. Kahramanlar 4. İçerik anlaşılacak şekilde dinleseler sorun olmaz. Yer: 15 Temmuz Şehitler Köprüsü 2. Zaman: 12 Haziran 2018 Kahramanlar: İntihar etmek isteyen genç kız, onu ikna etmeye çalışan kedi, onu teşvik eden baykuş, amacı belli olmayan uçak ve fırsatı ganimet bilen köpek balığı. Bu tam öğrenmeyi sağlar. Bu şekilde düşünülüp dinlendiğinde, bilgi kaybı %10 seviyelerinde kalmaktadır. Lider öğretmenler, öğrencilerinin sağ-sol ve ön beyin özelliklerini bilir ve ona göre ders yapar. Sağ beyin öğrenciler hedonist sol beyin öğrenciler analitiktir. Sağ beyin oyun, drama, mizah ve fıkralardan sol beyin ise, araştırma, deney, sorun çözme ve beyin fırtınasından hoşlanır. Mizahı dersin içine gömmek, bilimsel bir dergi takip etmek, genel kültürü genişletmek etkili öğretmen davranışları arasında yer alır. İletişim, öğretmenlik mesleğinde diğer mesleklerdeki iletişimden daha önemlidir. Öğrencinin gözünün içine bakmak, onunla aynı boy hizasına gelip konuşmak, ben dili kullanmak ve ona, önemlisin mesajları vermek hayati özellik taşır. Öğrencinin PIN kodunu çözmek, yüreğine dokunmak, tebessüm etmek, öğrencinin yaşamında önemli izler bırakır. Sınıfta, okulda başlayan bilgi yolculuğunun parametreleri, etkili iletişim yoluyla atılır. Eğitimin en önemli işlevlerinden birisi, istendik yönde davranış değişikliği yaratmaktır. Davranış değişikliği yaratmak isteyen öğretmen, öncelikli olarak öğrencinin olumsuz davranışına yardım ve yataklık eden bilgiye ulaşması, o bilgiyi değiştirmesi, bilgi değişince tutum, tutum değişince de davranışın değişmesi için harekete geçmesi gerekir. Bilgi değişmeden tutum değişmez. Bu sebeple, olumsuz davranışın temellerini irdelemek son derece önemlidir. Lider öğretmenlerin, liderlik davranışlarının şifreleri arasında hikâye anlatıcısı olmaları ve hikâyenin gücünden yararlanmalarıdır. Lider öğretmen alanı ile ilgili konularda geniş bir hikâye dağarcığına sahip olması gerekir. Dersin her aşamasında düzenli olarak bu hikâyeleri anlatması, derse olan ilginin artmasına sebep olacağı gibi, öğrencilerin istenmeyen davranışlarının da ortadan kaldırılmasında önemli rol oynar. Etkili liderlerin, liderlik özellikleri incelendiğinde, kısa, özlü hikâye anlatmada çok başarılı oldukları görülmektedir. 21. yüzyıl becerileri olan problem çözme, yaratıcı düşünme, inovasyon yapma, girişimcilik ve eleştirel düşünme gibi becerileri dersinde, derslerin içerisine dağıtarak anlatmak, etkili öğretmen davranışıdır. Öğrencinin bakıp da göremediği, fark edemediği durumları gün yüzüne çıkartmak, farkındalığını artırmak gerekir. Sonuç olarak lider öğretmen, öğrencinin bireysel özelliklerinde, ulaşabileceği en üst sınıra kadar çıkmasını sağlayan kişidir. Öğrencinin mevcut kapasitesini en üst düzeyde kullanmasını sağlamada rehber olur. Bu özellikleri ile hem keşfedici, hem rehber hem de lider özelliği taşır. Vazgeçilecek hiçbir çocuğun olmadığı, her çocuğun milli bir değer olduğunu bilmek, lider öğretmenlerin ilkeleri arasında yer alır. Lider öğretmenler öğrencilere, öğretilecek konunun doğasını öğreterek işe başlarlar. Bir öğrenme ürününün doğasını öğrenmek, yüzeysel ve ezbere öğrenmekten daha öncelikli ve daha doğru bir yaklaşımdır. Çünkü konunun mantığını öğrenen öğrenci, anlama, algılama ve transfer etmede, diğerlerine göre daha başarılı olur. Eğitimde temel kavramları öğrenme ve kavramada ezbere gerek vardır. Yanlış olan ezbere eğitimdir. Bilgilerin kalıcı hale gelmesi için ödev verilmesi gerekir. Ancak gereksiz tekrarları içeren ödev, istenen katkıyı sağlayamaz. Bu sebeple lider öğretmenler öğrencinin ilgisi yönünde, amaçlar doğrultusunda, küçük dokunuşlarla büyük fırtınalar yaratan kişilerdir. Her öğrencinin en büyük şansı bu liderle yolunun çakışmasıdır. Prof. Dr. Necati Cemaloğlu