Bu gerçeğin işçiler açısından önemli olumsuz sonuçları var. İşçiler, sigortasız çalıştırıldıkları dönem boyunca sosyal güvenlik haklarından ve devlet destekli sağlıktan mahrum kalıyor. Emeklilik için gereken prim ve gün eksik kalıyor. EŞİ VE ÇOCUKLARI Bu olumsuz tablo sadece sigortasız çalışan işçinin kendisini değil, eşi ve çocuklarını da etkiliyor. Onlar da sağlık hak sahipliğinden mahrum kalıyorlar. İşçiler bu durum karşısında çaresiz değil. Yasayla sağlanan haklar var. Yani sigortasız çalıştırılan işçiler bu haklarını aramalı. Bunun ilk yolu Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) şikayet. İŞTEYKEN ŞİKAYET SGK’nın işçi şikayetlerine göre işlem yapabilmesi için ise işçilerin işten çıkmamış olmaları gerekiyor. İşten çıktıktan/ çıkarıldıktan sonra yapılan şikayetlerin olumlu sonuç vermediği ifade ediliyor. Fakat, işçinin elinde yazılı belge varsa işten çıktıktan sonra yapılan şikayetlerden işçi lehine sonuçlar çıkabilir. TESPİT DAVASI SGK’ya ve diğer kurumlara şikayetlerden bir sonuç çıkmazsa çalışanın dava açma hakkı var. İşçiler sigortasız çalıştıkları sürelerini, işten ayrıldıktan sonra 5 yıl içinde açacakları hizmet tespit davası ile de tespit ettirebilirler. Mahkemece tespit edilen ücretler ile çalışma gün sayıları SGK tarafından dikkate alınır ve o işçinin sigortasına geriye dönük işlenir. KIDEMİ DE ALIR İşverenin işçisini sigortaya hiç bildirmemesi, sigorta primlerini ödememesi ve sosyal haklardan mahrum bırakması işçiye haklı fesih imkanı veriyor. Düşük ücretten bildirim de haklı fesih nedeni. Bütün bu durumlarda iş sözleşmesini sona erdiren işçi kıdem tazminatını alır. İşveren her çeşit sigortasız çalıştırma halinde o işçinin kıdem tazminatını da ödemek zorunda. Yargıtay’ın verdiği kararlar da bu yönde. ‘İHBAR’IN 3 KATI KÖTÜ NİYET TAZMİNATI Çalıştığı iş yerinde sigortasız olduğunu iddia ederek SGK’ya başvuran işçileri, işveren çoğunlukla çıkarıyor. Bu durumda işçinin tazminat hakkı var. Tazminat hakkı iş yerine göre değişiyor. Eğer iş yerinde 30’un altında işçi varsa, SGK’ya şikayeti sebebiyle işten çıkarıldığında işveren ‘kötü niyetli’ sayılacak ve ihbar tazminatının 3 katı tutarında ‘kötü niyet tazminatı’ ödeyecektir. ‘İŞ GÜVENCESİ’ ÖDENİR Eğer işçi 30 ve üzeri işçinin çalıştığı bir iş yerindeyse ve sigortasız çalıştırıldığını SGK’ya bildirdi diye işten çıkarılıyorsa, ‘iş güvencesi kapsamında’ işe iade davasını kazandığında işveren işe iade etmezse, o işçiye en az 4, en çok 8 aylık ücreti tutarında ‘iş güvencesi tazminatı’ ödemek zorunda kalır. Bu haklar için öncelikle adliyelerdeki ‘arabulucu’ya, sonuç alınmazsa iş mahkemelerine başvuru yapılabilir. (Posta)