Hastalığı veya ağır bir kaza geçirmesi nedeniyle sağlık kuruluşlarındaki ayakta ya da yatarak tedavisi sırasında veya evde eşine refakat etmek isteyen memurun, bazı izin haklarından yararlanması mümkün olabilmektedir. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, memurlara; yıllık izin, aylıksız izin, hastalık izni, mazeret izni, refakat izni ve sağlık izni kullanma hakkı tanırken, bu izinler dışında mesai saatleri içerisinde memurun görevi başında bulunması gerekecektir. Bu kapsamda, eşinin sağlık sorunları nedeniyle memurun bazı izinleri kullanabilmesi söz konusudur. Ayakta tedavi gören eşi için memurun kullanabileceği izin Sağlık sorunları nedeniyle ayakta tedavi gören eşine eşlik etmek isteyen memura kurumu tarafından izin verilmesini düzenleyen herhangi bir mevzuat bulunmamaktadır. Uygulamada, eşinin sağlık kuruluşundaki ayakta tedavisine eşlik etmek için kurumundan izin isteyen memura amirleri tarafından bazen kolaylık sağlanırken, memura izin verilmediği ya da yıllık izin veya mazeret izni kullanmaya yönlendirildiği hallere de rastlanabilmektedir. Öte yandan, (mülga) Devlet Personel Başkanlığı tarafından verilen bir mütalaada özetle; ayakta tedavi gören yakınına refakat etmek isteyen memura ne şekilde izin verileceğine ilişkin herhangi bir düzenlemenin bulunmadığı belirtilmiş, hastalanması sebebiyle sağlık kurum ve kuruluşlarına müracaat eden eşinin muayene ya da muayene sonrası tetkik ve tahlillerde geçirdiği sürelerde eşine refakat eden Devlet memuruna izin verilmesi hususunda gerekli kolaylığın sağlanması gerektiği ve bu iznin suistimal edilmesinin önüne geçilmesi amacıyla kamu kurum ve kuruluşlarca bahsi geçen duruma ilişkin belge istenebileceği değerlendirmesinde bulunulmuştur. Bu çerçevede, eşi ayakta tedavi gören memurun, muayene ya da muayene sonrası tetkik ve tahlillerde geçirdiği sürelerde eşine refakat etmek istemesi halinde, amirlerinin gerekliği kolaylığı sağlamak suretiyle izinli sayılmaları mümkün olabilmektedir. Eşinin rahatsızlığından dolayı memurun refakat izni kullanması Eşi ağır bir kaza geçiren veya tedavisi uzun süren bir hastalığa yakalanan memur, refakat edilmediği takdirde eşinin hayatının tehlikeye gireceğine dair sağlık raporu ibraz etmesi halinde, eşinin aynı rahatsızlığından dolayı toplam 6 aya kadar refakat izni kullanabilir. Usulüne göre düzenlenen sağlık kurulu raporuna dayanarak verilen bu izin süresince memurun aylık ve özlük haklarında kesinti yapılmaz. Eşinin rahatsızlığından dolayı memurun mazeret izni kullanması Devlet memurlarına, 657 sayılı Kanunda belirtilen mazeretleri söz konusu olduğunda (evlilik, hamilelik, doğum, çocuk ve ölüm mazeretleri) amirleri tarafından mazeret izni verilmesi zorunlu iken, Kanunda sayılan haller dışındaki bir mazeret nedeniyle memura amirin takdiriyle mazeret izni verilmesi de mümkündür. 657 sayılı Kanundaki mazeretler haricinde bir sebebe dayanarak memurun izin istemesi halinde, bu talep; merkezde atamaya yetkili amir, ilde vali, ilçede kaymakam ve yurt dışında diplomatik misyon şefi tarafından değerlendirilir. Uygun görmesi halinde memura 10 güne kadar mazeret izni verilebilir ve bu sürenin zorunlu hallerde uzatılmak istenmesi (öğretmenler hariç) halinde ise yıllık izinden düşülmesi şartıyla 10 güne kadar yeniden mazeret izni verilebilir. Buna göre, eşinin sağlık sorunlarından dolayı memura, talep etmesi durumunda 10 güne kadar mazeret izni verilebilir ve bu süreyi uzatmak istemesi (öğretmenler isteyemez) halinde ise yıllık izninden düşülmesi şartıyla 10 güne kadar yeniden mazeret izni verilebilir. Eşinin rahatsızlığından dolayı memurun yıllık izin kullanması Hizmet süresi 1-10 yıl (on yıl dahil) olan memurun 20 gün, hizmeti 10 yıldan fazla olan memurun ise 30 gün süre ile yıllık izin kullanma hakkı vardır (öğretmenler hariç). Yıllık izinler, amirin uygun bulacağı zamanlarda, toptan veya ihtiyaca göre kısım kısım kullanılabilir ve birbirini izleyen iki yılın izni bir arada verilebilir. Öğretmenler yaz tatili ile dinlenme tatillerinde izinli sayılırlar. Bunlara, hastalık ve diğer mazeret izinleri dışında, ayrıca yıllık izin verilmez. Bu kapsamda, hasta olan eşinin yanında olmak istediği halde, refakat ya da mazeret izni alamayan (ya da bu izinleri alma hakkından yararlanmış olan) veya kurumları tarafından gerekli kolaylık sağlanmayan memur, isterse yıllık izin kullanma yoluna da gidebilir. Eşinin rahatsızlığından dolayı memurun aylıksız izin kullanması Eşinin rahatsızlığından dolayı refakat izni kullanan memur, refakat izni süresinin bitiminden sonra, sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi şartıyla, istemesi halinde 18 aya kadar aylıksız izin kullanabilir. Öte yandan, 5 yıllık hizmet süresini (yıllık izin süresi hesabında esas alınan sürelere göre) doldurmuş olan memur, memuriyeti boyunca ve en fazla iki defada kullanmak üzere, toplam 12 aya kadar aylıksız izin kullanabildiğinden, eşi hastalan memurun diğer izin haklarının yanı sıra bu şekilde aylıksız izin kullanması da mümkündür. Memurun hasta olan eşinin engelli olması Eşi engelli olan memur, eşinin zorunlu ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla mesai saatlerinde de eşinin yanında bulunma ihtiyacı duyabilir. Engelli yakınının günlük bakımı için mesai saatleri içerisinde memura izin verilmesi hususu 657 sayılı Kanunda yer almamakla birlikte, 2010/2 sayılı Başbakanlık Genelgesinde; bakmakla yükümlü olduğu aile ferleri arasında bakıma muhtaç engelli birisinin bulunduğunu alınacak engelli sağlık kurulu raporu ile belgelendiren memura, engelli aile ferdinin günlük bakımı için mesai saatleri içerisinde izin verilmesi konusunda kurumu tarafından gerekli kolaylığın sağlanması gerekeceği belirtilmiştir.