Devlet memurlarına tanınan aylıksız izin hakkından yararlananların, aylıksız izinli oldukları dönemde özel sektörde veya serbest olarak çalıştıkları hallere de rastlanmaktadır. Ancak, aylıksız izinde olma halinin, Devlet memuriyetiyle ilişiğin kesildiği hallerden farklı olması nedeniyle, aylıksız izinde çalışma konusu üzerinde farklı değerlendirmeler yapılabilmektedir. Aylıksız izin 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, memurlara hangi hallerde ve ne kadar süre ile aylıksız izin verileceğini düzenlemiştir. Kanundaki düzenlemelere göre; -Kendisi veya eşi doğum yapan memur, 24 aya kadar aylıksız izin kullanabiliyor. -3 yaşını doldurmamış bir çocuğu, eşiyle birlikte ya da kendisi veya eşi evlat edinen memur, 24 aya kadar aylıksız izin kullanabiliyor. -Yıllık izin süresi hesabında esas alınan hizmet süresi toplamı 5 yıldan fazla olan memur, memuriyet süresince toplam bir yıla kadar aylıksız izin kullanabiliyor. -Ana, baba, eş ve çocukları ile kardeşlerinden dolayı refakat izni kullanan memur, refakat iznine sebep hallerin devam ettiğinin sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi şartıyla, 18 aya kadar aylıksız izin kullanabiliyor. -Muvazzaf askerlik hizmetini yapmak için görevinden ayrılan memur, askerlik süresince aylıksız izinli sayılıyor. -Kurumlarının muvafakati ile yabancı devletlerin resmî kurumlarında görev alan memura 10 yıla kadar, uluslararası kuruluşlarda görev alan memura ise 21 yıla kadar aylıksız izin verilebiliyor. -Başka yerdeki bir göreve naklen ya da yer değiştirme suretiyle atandığı halde süresi içinde yeni görevine başlamayan memura, göreve başlaması için aylıksız 10 günlük süre daha veriliyor. -Memur, yasal düzenlemeler kapsamında başka kurumların sözleşmeli pozisyonlarda, aylıksız izinli olarak görev yapabiliyor. -Eğitim görmek amacıyla şahsen özel burs sağlayan memur, eğitim süresince aylıksız izin alabiliyor. -Eşinin görev veya eğitiminden dolayı, eşinin görev veya eğitim süresince memur aylıksız izin kullanabiliyor. Aylıksız izinden dönüş Belli bir mazeretten dolayı aylıksız izin verilen memur, bu mazeret ortadan kalktığında, diğer hallerde ise mazeret izni bitiminde süresi içinde görevine dönmediğinde, hakkında memuriyetten çekilmiş sayılma hükümleri işletilmektedir. Öte yandan, aylıksız izne ayrılan memur, aylıksız izin süresi bitmeden veya aylıksız izne sebep mazeret ortadan kalkmadan da iznini keserek görevine dönmesi mümkün olabilmektedir. Aylıksız izin sürelerinin memuriyette değerlendirilmesi Aylıksız izin kullanıp görevine başlayan memurların, kullandıkları izin sürelerinin bazıları memuriyetlerinde değerlendirilmektedir. Askerlik hizmeti nedeniyle kullanılan aylıksız izin süreleri; kendisi veya eşi doğum yapması nedeniyle kullanılan aylıksız izin süreleri; yer değiştirme suretiyle atanan eşinden dolayı kullanılan aylıksız izin süreleri; yabancı devletlerin resmî kurumlarında ya da uluslararası kuruluşlarda görevlendirilme nedeniyle kullanılan aylıksız izin süreleri; yasal düzenlemeler kapsamında başka kurumlarda sözleşmeli olarak görevlendirilmeye ilişkin aylıksız izin süreleri memuriyette değerlendiriliyor. Aylıksız izindeki memurun hukuki statüsü Yukarıda belirtilen hususlardan da anlaşılacağı üzere, Devlet memurunun aylıksız izin kullanmasının, izin süresince memuriyetle olan bağını kesmemekte, sadece izin süresince memurun göreve gitmemesi ve mali haklar ile bazı sosyal haklardan yararlanamaması sonucunu doğurmaktadır. İzin süresince memurun Devlet memuriyetine ilişkin yükümlülükleri de devam etmektedir. Aylıksız izin hakkı, memura tanınan izin haklarından biridir. Diğer izinleri kullanan (yılık izin, mazeret izni, hastalık izni, refakat izni, sağlık izni, yarım zamanlı izin) memurun, izin süresince memuriyetle olan bağı nasıl ki devam etmekte ise, aylıksız izin kullanan memurun da memuriyetle olan bağı devam etmektedir. Aradaki en belirgin fark, diğer izin hallerinde memura aylık ödenirken, aylıksız izin kullananlara aylık ödenmemesidir. Devlet memurlarının özel sektörde veya serbest olarak çalışması 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, memuriyet sıfatlarının devamı süresince memurların ticaret ve diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunmaları yasaklanmıştır. Bu çerçevede 657 sayılı Kanun, memurların Türk Ticaret Kanununa göre (Tacir) veya (Esnaf) sayılmalarını gerektirecek herhangi bir faaliyette bulunmalarını; ticaret ve sanayi müesseselerinde görev almalarını; ticari mümessil veya ticari vekil olmalarını; kollektif şirket ortağı olmalarını; komandit şirketin komandite ortağı olmalarını; mesleki faaliyette veya serbest meslek icrasında bulunmak üzere ofis, büro, muayenehane ve benzeri yerler açmalarını; gerçek kişilere, özel hukuk tüzel kişilerine veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına ait herhangi bir işyerinde veya vakıf üniversitelerinde çalışmaları yasaklamıştır. Öte yandan, memuriyet sıfatlarının devamı süresince memurlara yasaklanmış olan bu faaliyetlerin yanı sıra, bazı kurallara uyulması suretiyle; görevli oldukları kurumların iştiraklerinde kurumlarını temsilen görev almaları, özel kanunlarda belirtilen görevleri yapmaları, kurumlarından izin almak suretiyle insani ve sosyal amaçlı gönüllü çalışmalar yapmaları, kooperatif şirket ortağı olmaları, komandit şirketlerde sermayesi paylara bölünmüş komanditer ortak ve komanditer (sınırlı sorumlu) ortak olmaları, anonim veya limited şirket ortağı olmaları ile üyesi oldukları yapı, kalkınma ve tüketim kooperatifleri, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve kanunla kurulmuş yardım sandıklarının yönetim, denetim ve disiplin kurulları üyelikleri görevlerini yürütebilmeleri mümkün kılınmıştır. Ayrıca, memurların tacir veya esnaf sayılmalarını gerektirmeyecek türden diğer bazı görevleri yapmaları ve ticari kazanç sayılmayacak türden gelirler elde etmeleri mümkün olabilmektedir. Örneğin: hisse senedi alım-satımı, bilirkişilik ve hakemlik, menkul ve gayrimenkul geliri elde etme, eğitim ve öğretim faaliyetlerinde görev alma, sosyal ve mesleki nitelikteki kuruluşların organlarında görev alma, zirai kazanç sağlama gibi. Aylıksız izinde özel sektörde veya serbest olarak çalışma Aylıksız izindeki memurun memuriyetle bağı ve memuriyet yükümlülüğü devam ettiğinden, memurların görevde iken yapamayacakları ticaret ve diğer kazanç getirici faaliyetleri, aylıksız izinli oldukları dönemde de yapamayacakları sonucuna ulaşılmaktadır.