Vaka ve hasta ne demektir, birbirlerinden farkı var mı? - Vaka, PCR testi ile vücudunda bilinmeyen sayıda virüs tespit edilmiş kişiye denir. Hasta vücudunda onbinlerce virüs ile enfekte olmuş ve hastalık semptomları gösteren kişidir. Kavramlar birbirinden tamamen farklıdır. Her hasta aynı zamanda vakadır, ama her vaka hasta değildir. Vakaların büyük çoğunluğu hasta olmadan virüsten kurtulur. Bir vakanın hasta olduğu gösterdiği öksürük, ağrı, nefes darlığı gibi semptomlara ve akciğer grafisine bakılarak yapılır. PCR testi ile hastalık tanısı yapılır mı? - PCR testi sizde virüsün var olup olmadığını söyler. Sizin hasta olup olmadığınızı tespit edemez. PCR testi vakaların tespiti için kullanılır. Zaten dünyanın hiçbir yerinde PCR testi hastalık tanısı için kullanılmamaktadır. PCR testi hatalı sonuç çıkarır mı? - PCR testi hatalı pozitif sonuç çıkarmaz, fakat hatalı negatif sonuç çıkarabilir. Yani sizde virüs var diyorsa kesin olarak vardır, yok diyorsa bu hatalı olabilir. PCR testi neden hatalı negatif sonuç çıkarabilir? - Aslında bu testin hatası değildir, test bu konuda çok kararlı bir şekilde çalışır. Hatalı sonucun sebebi kişinin hastalığın ilk günlerinde olması sebebiyle alınan örneğe virüsün gelmemesidir. Bundan dolayı virüsü tespit edemez. PCR sistemlerini bulan Kary Mullis PCR testi çalışmıyor demiş midir? - Mullis 1993 tarihli bir konuşmasında PCR'ın hastalık tanısında kullanılamayacağını söylemiştir. Zaten şu anda hastalık tanısı koymak için kullanılmamaktadır. Mullis'in mevcut uygulamayla çelişen bir sözü yoktur. PCR bir kişide kaç tane virüs olduğunu tespit edemez, dolayısıyla bir insanın hasta olup olmadığını söyleyemez, sadece virüsün olup olmadığını tespit eder. Mullis buna işaret etmiştir. Günümüzde de PCR vaka tespitinde kullanılır, hastalık tanısı için ise semptomlara bakılır. PCR testinde aynı günde hem pozitif hem negatif sonuçlar çıkması normal midir? - Evet normaldir. Enfeksiyonun ilk evresindeki insanların ağız ve burnunda yeterli virüs bulunmadığı için alınan salyaların bazısına virüs gelip bazısına gelmeyebilir. Bu da farklı sonuçlara sebep olur. Geçen sene aşı yokken daha az ölüm vardı, sebebi nedir? - Geçen sene hastalığın çok daha az kişiye bulaşmış olmasıyla, insanların önlemlere daha fazla önem göstermesiyle, uzun sokağa çıkma yasaklarının olmasıyla ve restoranların/kafelerin kapalı olmasıyla alakalı bir durumdur. Üç farklı ülkeyi karşılaştırırsak, En yüksek aşılamanın olduğu İsrail'de, 8 bin vaka 25 ölüm (%0,3) Türkiye'de (%50 çift doz) 20 bin vaka 278 ölüm (%1,3) Bangladeş (%10 çift doz) 1700 vaka 61 ölüm (%3,5) Görüldüğü gibi aşılama arttıkça ölüm oranı düşmektedir. Koronavirüs hastalarına neden otopsi yapılmıyor? - Binlerce koronavirüs hastasına otopsi yapılmıştır. Hem Türkiye'de hem de dünyada yapılan bu otopsilerin raporları yayınlanmış, AA ve TRT gibi basın organlarında haberleri yapılmıştır. Adli Tıp otopsi yönergesi de yayımlanmıştır. Ayrıca malumatfurus sitesi koronavirüs hastalarına yapılan otopsi raporlarının makalelerini liste halinde paylaşmıştı. Şuradan ulaşabilirsiniz: *https://www.malumatfurus.org/koronavirus-salgini-nedeniyle-vefat-edenlere-otopsi-yapilmadigi-iddiasi/ Aşı kısırlık yapar mı? - Aşı kesin olarak kısırlık yapmaz. Bu yönde hiçbir bilimsel veri yoktur, yan etki de görülmemiştir. Bir insanın kısır kalması çok zordur, hayvanlara uzun süre verilen çok ağır kimyasalların bile çoğu zaman kısırlığa yol açamadığı görülmüştür. İngiltere'de aşılıların aşısızlardan daha fazla öldüğü doğru mu? - Hayır yanlış. İngiltere'de 50 yaş üstü %96,5 aşılıdır, %3,5 aşısızdır. %96,5 aşılılar içinde ölüm sayısı 389, kalan %3,5 aşısız nüfus içinde ölüm sayısı 205'tir. Yani aşısızlar arasında ölüm çok daha yüksektir. Ölüm sayısını nüfusa oranlarsak aşılılar ile aşısızların ölüm sayılarındaki gerçek orantıya ulaşırız. Aşılılar = 389 / 96,5 = 4 Aşısızlar 205 / 3,5 = 58 58/4 = 14 Yani aşısızlarda ölüm sayısı aşılılara göre 14 kat fazladır. Romanya'nın "izole edilmemiş virüsün aşısı olmaz ve aşılar öldürüyor" gerekçesiyle aşılamayı iptal ettiği doğru mu? - Hayır yalan. Romanya elindeki süresi geçen aşıları imha etmeye başladı ve halkı aşıya ikna edemediği için daha az miktarda aşı satın alacağını söyledi. Halkı aşılamaya ikna edemediği için yüksek dozda aşı alıp bu aşıların süresi dolunca imha etmek zorunda kalması zaten ekonomisi kötü olan Romanya'yı olumsuz etkilediği için Romanya süreci daha ağırdan alma kararı almış. Kullanılmayan aşılama merkezlerini de bu sebeple kapatmış. Aşı olanlar da ölüyor, aşı işe yaramıyor mu? - Aşılar bağışıklık sisteminizi virüse karşı etkili hale getirmeyi sağlar. Normalde hasta olacak insanların hasta olmamasını, normalde ölecek insanların ise hayatta kalmasını sağlar. Fakat herkeste aynı oranda etkili olmayabilir. Aşının etkinlik oranı nedir? - Aşı vurunan insanların vurunmayanlara göre ne oranda daha az hasta olduğunu gösterir. Bir aşının %90 etkili olması, o aşıyı olup da hasta olanların sayısının aşısız olup hasta olanlara göre 10 kat daha düşük olduğunu gösterir. Örnek vereyim: 20 bin kişilik bir kent düşünelim. Bu kentin yarısı aşılı yarısı aşısız olsun. Burada hasta olanların arasında 20 kişi aşılı, 200 kişi aşısız ise, aşı 180 insanın hasta olmasını engellemiş demektir. Aşının hasta olmasını engellediği insan sayısını aşı olmasaydı hasta olacak insan sayısına bölünmesi aşının etkinlik oranını verir. Bu örnekte: 180/200 = 0.90 = %90'dır. Yani aşı sayesinde normalde hasta olacak 10 insandan 9 tanesi hasta olmaktan kurtuldu anlamına gelir. Aynı zamanda aşının herkesi kesin olarak hastalıktan korumayacağı, fakat normalde hasta olacak 10 kişiden 9unu hastalıktan kurtardığı umarım net olarak anlaşılmıştır. İngiltere'de aşısızların ölüm oranı aşılılardan 14 kat fazla çıkmıştı, hatırlarsınız. Yukarıda anlatmıştım. Koronavirüs izole edilmediyse aşısı nasıl oluyor? - Covid-19 (SARS-COV2) ilk suşlarından itibaren defalarca kez izole edildi. Dünyadaki ve Türkiye'deki örneklerini aşağıda veriyorum. Hem Sağlık Bakanlığı hem de Ankara Üniversitesi geçen sene virüsü izole ettiklerini duyurdu. PCR meyve suyunda pozitif sonuç çıkarıyormuş, doğru mu? - Hayır, yalan. İnternette meyve suyuna pozitif sonuç verdiği söylenen ve hamilelik testine benzeyen kitler PCR testi değildir ve hiçbir devlet tarafından kullanılmamaktadır. En tehlikeli grubun asemptomatik pozitifler olduğu yanlış. - Aşı olan kişi: -Kendisini korumak için -Çevresine çok daha az virüs yaymak için üzerine düşeni yapıyor. Risk teşkil ettiği grup ise aşıyı reddedenler. Aşıyı reddeden birinin güvenliği için aşı olan kişi sınırlanamaz. Biontech aşısını bulan ve üreten Uğur Şahin ile Özlem Türeci aşıyı olmamışken ben neden olayım? - Aşıyı üreten Uğur Şahin ve Özlem Türeci'nin aşı olmadığı iddiası yalandır. Her ikisi de Mart ayında iki doz aşılarını yaptırdılar. Covid aşılarının Faz 3 aşamasını tamamlamadığı söyleniyor doğru mu? - Biontech, Sinovac, Moderna, Sputnik V, Johnson&Johson ve AstraZeneca aşılarının tamamı Faz 3 aşamasını tamamlamış ve raporları yayınlanmıştır. PCR testi grip ile covid19'u ayırt edemiyormuş doğru mu? - Kesinlikle yanlış. PCR testi sadece Covid19 virüsünün genetik şifresi olan RNA'sına özgü olarak tasarlanan primerler ile yapılır. Grip (influenza) gibi başka bir virüsün genetik şifresine bağlanması mümkün değildir. Grip yani Influenza tamamen farklı bir virüs ailesidir. Dolayısıyla covid19 virüsüne özel olarak tasarlanan primerler, yapılan PCR testinde influenza virüsünün genetik şifresi ile eşleşmeyeceğinden grip geçiren birisinde pozitif sonuç çıkarmaz. PCR yapılırken döngü sayısı artırılarak pozitif sonuç çıkma oranı artırılabilir mi? - PCR döngü aralıkları standardize edilmiştir. İnsan DNA'sı gibi büyük genetik materyaller için 20-30 döngü, virüs gibi daha küçük materyaller için genellikle 25-40 döngü aralığı kullanılır. Her döngü tamamlandığı zaman örnekteki genetik materyal sayısı ikiye katlanır. Böylece belli bir döngü sayısı sonrasında elinizde tespit edilebilecek kadar yüksek miktarda genetik materyal oluşur. Standart döngü sayılarında eğer hastadan alınan örnekte virüs genetik materyali bulunmuyorsa pozitif sonuç çıkması imkansızdır. Çünkü olmayan genetik materyal kopyalanamaz ve sayısal olarak artırılamaz. Peki standart döngü sayısının üstüne çıkılırsa ne olur? - Bu durumda yanlış bağlanmalar ile belli bir döngü sayısının üstünde bütün sonuçlar pozitif çıkabilir. Fakat söylendiği gibi oransal olarak pozitif sonuçları artırmak mümkün değildir. Bütün sonuçlar pozitif çıkacaktır. Bütün sonuçlar pozitif çıktığında kimse negatif sonuç almadığından testte hata olduğu hemen anlaşılır ve düzeltilir. Bazı grupların iddia ettiği gibi döngü sayısını artırarak pozitif sonuçları biraz daha fazla göstermek ise mümkün değildir. Bu kadar hızlı aşı üretilebilir mi? - Aşının üretilmesi birkaç saat ile birkaç gün arasında değişen bir süreçtir. Aşının faz denemelerinin ne kadar uzun süreceği ise ayrılan maddi kaynak, virüsün etkilediği insan sayısı, bilgi paylaşımı ve bulunan gönüllü sayısına göre değişir. Bu konuyu fazlaca uzatmadan cevap vereyim. Öncelikle bütün kovid aşıları bir aydan kısa süre içerisinde üretilmiştir. PCR test çubukları beyne kadar sokuluyor mu? - Hayır sokulmuyor. PCR test çubukları ile epifize zarar vererek düşünme, sorgulama kabiliyetimizi yok ediyorlar mı? - Hayır olmaz öyle saçma şey. Zaten çubuklarla epifize zarar vermeleri de zor. Epifiz bayağı arkada kalıyor. Furkan Bölükbaşı kimdir? - Ankara'da doğdum. Kırıkkale Fen Lisesi'nden 2006 yılında mezun oldum. İstanbul Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik bölümünde lisans eğitimimi tamamladıktan sonra aynı bölümde yüksek lisansa başladım. 2013 yılında Öğretim Üyesi Yetiştirme Programı kapsamında başladığım Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı'ndaki Yüksek Lisans eğitimimden 2016 yılında mezun oldum. Halen aynı bölümde Doktora eğitimime devam ediyorum.