Ekonomik krizin etkisi her geçen gün halkı daha da etkiliyor. Fiyat etiketleri bazen gün içinde 3-4 kez değişirken, üç kuruşun hesabını yapmak zorunda kalan vatandaşın poşeti her gün daha da az doluyor. Ramazan ayına yaklaşık 15 gün kala bir zincir marketin geçen yılki fiyatlarıyla bu yılki fiyatlarını karşılaştırdık. Rekor yüzde 224 zamla ayçiçek yağında. 2021'de 54 TL'ye alınan 4 litrelik yağın fiyatı 175 liraya çıktı. Geçen yıl kilosu 6 lira olan bulgur 16 TL'ye, 9 liraya satılan yeşil mercimek 22 TL'ye satılıyor. Tavuk ürünlerinin fiyatlarında yüzde 100-145 arasında artış yaşandı. Ramazanla özdeşleşmiş güllaca yüzde 50, hurmaya da yüzde 86 zam geldi. Ucuzluğuyla ve kalabalığıyla bilinen Eminönü Çarşısı’nda da fiyatlarda büyük artışlar var. Esnafın, “Vatandaş görünce uzaklaşıyor” dediği bazı ürünler ve fiyatlar şöyle: Eski Kars Kaşarı 73 TL, Burgu Peynir 99 TL, Çeçil Peynir 79 TL, Klasik Ezine Peyniri 64.50 TL, Çanakkale Biga Peyniri 64.50 TL, Koyun-Keçi Karışık Peynir 79.50 TL, Edremit Çizik Yeşil Zeytin 49 TL, Akhisar Kırma Yeşil Zeytin 39 TL, Bodrum Kırma Yeşil Zeytin 49 TL, Izgara Yeşil Zeytin 69 TL, Karışık Kuru Meyve 130 TL, Kudüs Hurması 100 TL, Kelebek Ceviz 160 TL, Giresun Fındık 110 TL, Tuzlu Fıstık 35 TL, Antep Fıstığı 140 TL, Karışık Çerez 100 TL. civarında fiyatla satılıyor. SÖZCÜ muhabiri, İstanbul Eminönü Çarşısı’nda halka mikrofon uzattı; esnafa, “Ramazan öncesi satışlar nasıl?”, vatandaşa, “Ramazan öncesi gönlünüzce alışveriş yapabiliyor musunuz? İktidar yetkilileri sık sık fiyatların düşeceğini söylüyor, bu durum etiketlere yansımış mı?” diye sordu. Verilen yanıtlar şöyle oldu: “45 SENEDİR EMİNÖNÜ’NDE PEYNİRCİYİM, BÖYLE BİR DÖNEM GÖRMEDİM” Esnaf Yüksel Karlı: “Zam gelince satışlarımız durdu. Peynir fiyatları aldı başını gidiyor… En ucuz peynir 70 lira. Fakir fukaranın yediği zaten zeytin-peynirdi, artık onları da alamıyor. (Önceki senelere göre satışlar nasıl? Bitti satış… Önceki seneler çok güzeldi ama tabi zam geldikten sonra müşteri gelmiyor artık çarşıya. (Vatandaşlar gönüllerince alışveriş yapabiliyorlar mı?) Yapmıyorlar. Önceden 1 kilo alan şu an yarım kilo bile alamıyor, 250 grama düştüler… İnsan üzülüyor tabi. Müşteri geliyordu 1.5 kilo peynir alıyordu, şimdi uzaktan bakıp gidiyor. Ben 45 senedir peynirciyim burada, hiç böyle bir dönem görmemiştim. (Fiyatları gördükten sonra alamadan çıkanlar oluyor mu?) Oluyor. Hatta tarttırıyor, pahalı gelince paketi bırakıp gidiyor. Yaa…” “‘PARAM YOK’ DEYİP ÜRÜNÜ ALAMADAN ÇIKANLAR OLUYOR” Esnaf Fettah Özgüç: “Yeni zam yolda. Şu anda mandıra sütünün girişi 4.75, 7-8 liraya çıkacağı söyleniyor. Bana kalsa zam gelsin istemem. İnsanlar çok mağdur. Biz zam olmasını istemiyoruz ama yapacak da bir şey yok. (Vatandaşlar eskisi gibi alışveriş yapabiliyorlar mı?) Eskiden müşteri gelip 3-4 kalıp peynir alıyordu, şimdi cebine bakıyor para yok, bazen 1 kalıp alıyor, bazen yarım kalıp alıyor. Bütçe çok düştü. (Fiyatları gördükten sonra hiçbir şey alamadan çıkanlar oluyor mu?) Oluyor. Bazıları fiyatını bilmeden alışveriş yapıyor, yüksek olduğunu öğrenince, ‘param yok’ diyor, ürünü bırakıp çıkıyor. Müşteri fiyatlardan çok şikayetçi ama bizim de yapacak bir şeyimiz yok…” “‘ÇOK PAHALANMIŞ’, ‘ALAMAYACAĞIZ’ DİYEN MÜŞTERİLER OLUYOR” Esnaf Hüseyin Yavuzer: “Önceki senelere göre satışlar çok düşük. Fiyatlar da bayağı bir yüksek. Hurmalarda falan fiyatlar yüksek olduğundan dolayı diğer senelere göre kıyasladığınızda satışlar baya düşük bu sene. (Ramazan’da hurmanın yanında genelde hangi ürünler tercih ediliyor?) Hurmanın yanında genelde kayısı, üzüm, erik kurusu gibi şeyler Ramazan’da en çok tercih edilen ürünler. (Vatandaşlar önceki yıllardaki gibi bu ürünleri alabiliyorlar mı?) Önceki senelere kıyasla bayağı düşük. (Önceki yıllarda birer kilo ürün alan kişi şu anda ne kadar alabiliyor?) Şu anda kilo olarak söylemiyor da para olarak söylüyor. ’30 liralık’, ’50 liralık’ diyorlar. Kilo olarak söylemiyorlar. Herhalde bütçelerine göre söylüyorlar. Almadan gidenler de var. (Fiyatları görünce size dert yananlar oluyor mu?) İster istemez söylenenler oluyor. ‘Çok pahalanmış’, ‘Alamayacağız’ diyenler oluyor. Söylenenler oluyor yani.” “FİYATLARI GÖRÜNCE DİREKT UZAKLAŞIYORLAR” İsmini vermek istemeyen esnaf: “Zamlardan sonra satışlar bayağı düştü. Her şeye zam geldi, satışlar bayağı düştü. Bakalım Ramazan’dan sonra ne olacak. (Önceden 1 kilo alan müşteri şu an ne kadar alabiliyor?) 250 gram alabiliyor. Onu da zor alabiliyor. (Fiyatları gördükten sonra eli boş çıkanlar oluyor mu?) Fiyatları görünce dükkanın içine bakmıyor bile, direkt gidiyorlar. 20 liralık lokum oldu 50-60 lira…” “DOYA DOYA YAŞAYAMIYORUZ” Melek Aksoy: “Valla Ramazan öncesi de, sonrası da fiyatlar hiç normal değil ki… (Gönlünüzce alışveriş yapabiliyor musunuz?) Kesinlikle hayır. Gördüğünüz bu kalabalık alışveriş için değil, can sıkıntıından dışarı çıkıyor. Kimse şu anda istediğini alamıyor. Gönlümüzce alışveriş yapma zamanı bitti. O ‘eski Türkiye’ dedikleri zamanda biz gönlümüzce alışveriş yapıyorduk. Şimdi öyle ‘gönlümüzce’ diye bir şey yok. (İsteyip de alamadığınız ürünler oluyor mu?) Tabi ki oluyor. Olmaz olur mu? Sonuçta çocuklarımız, ihtiyaçlarımız, yaşantımız var. Doya doya yaşamıyoruz. ‘İstediğimiz her şeyi aldık’ diyorsak yalan söyleriz.” “GÖNLÜNCE ALIŞVERİŞ YAPMAK MÜMKÜN DEĞİL” Lütfiye Pınarlı: “Gönlünce alışveriş yapmak mümkün değil. Fiyatlar her zamanki gibi pahalı. (Yandaki esnafın, ‘Ablacım içinden gelenleri söyle sadece’ demesi üzerine) İçimden gelenleri söylüyorum. Pahalı yani. Asgari ücretle geçinen hayatta alamaz. (İsteyip de alamadığınız ürünler oluyor mu?) Olmaz mı? Çok var. (Geçmiş senelere kıyasla alım miktarınızda bir düşüş yaşıyor musunuz?) Tabi ki. Nerede ucuz var, stok yapıyoruz. Başka çaremiz yok çünkü. İndirimleri takip ediyoruz. Öyle yaşıyoruz. Güya ‘indirim yaptık’ diyorlar, neyin indirimi belli değil. (İktidar sözcüleri sık sık fiyatların düşeceğini söylüyor. Siz onun yansımasını görüyor musunuz etiketlerde?) Hiç inanmıyorum. Hiç kimseye inanmıyoruz biz.” “TAM OLARAK İSTEDİKLERİMİZİ ALAMIYORUZ” Doğan Aktöre: “Lokum geçen sene 10 liraydı, şu an 35-45 lira. Beyaz peynir türlerinde, yağ türlerinde de artış var. Tam olarak istediklerimizi alamıyoruz. Mesela geçen sene Ramazan erzağı kolisi 40-45 liraydı. Şu an bir erzak yapmaya kalksanız 180-200 lira tutuyor. Arada çok fark var. (İktidar sözcüleri sık sık fiyatların düşeceğini söylüyor. Siz onun yansımasını görüyor musunuz etiketlerde?) Hayır.”