Sonbahar aylarına yaklaştıkça ev kiralamak isteyenlerin sayısı bir hayli fazla. Okulların yüz yüze eğitime geçmesiyle ve üniversitelerin de yakında açılacak olmasıyla birçok kişi kiralık ev arıyor. Kiracılar ve ev sahipleri arasında zaman zaman kira ücreti, aidat, depozito gibi birçok konuda anlaşmazlıklar yaşanabiliyor. Ancak '6570 Sayılı Gayrimenkul Kiraları Hakkında Kanun' ile kiracı ve mülk sahiplerinin hakları yasal bir zemine göre işliyor. Bu kanunla iki tarafında birbirlerine karşı sorumlulukları bulunuyor. İşte kiracı ve mülk sahiplerinin hakları. Kira sözleşmesi Mülkün kiralandığı kişilerle yapılan kira sözleşmesi, hem kiracıya hem de ev sahibinin hak ve sorumluluklarını gösterir. Kira sözleşmesi, kiraya verenin bir şeyin kullanılmasını veya kullanmayla birlikte ondan yararlanılmasını kiracıya bırakmayı, kiracının da buna karşılık kararlaştırılan kira bedelini ödemeyi üstlendiği sözleşmedir. Kira sözleşmesi, belirli ve belirli olmayan bir süre için yapılabilir. Kararlaştırılan sürenin geçmesiyle herhangi bir bildirim olmaksızın sona erecek kira sözleşmesi belirli sürelidir; diğer kira sözleşmeleri belirli olmayan bir süre için yapılmış sayılır. Kiraya veren, kiralananı kararlaştırılan tarihte, sözleşmede amaçlanan kullanıma elverişli bir durumda teslim etmek ve sözleşme süresince bu durumda bulundurmakla yükümlüdür. Bu hüküm, konut ve çatılı işyeri kiralarında kiracı aleyhine değiştirilemez. Diğer kira sözleşmelerinde ise, kiracı aleyhine genel işlem koşulları yoluyla bu hükme aykırı düzenleme yapılamaz. Kiracının 10 yıl tahliyesi istenemiyor Kiraya veren, sözleşme süresinin bitimine dayanarak sözleşmeyi sona erdiremez. Ancak, 10 yıllık uzama süresi sonunda kiraya veren, bu süreyi izleyen her uzama yılının bitiminden en az üç ay önce bildirimde bulunmak koşuluyla, herhangi bir sebep göstermeksizin sözleşmeye son verebilir. Belirsiz süreli kira sözleşmelerinde, kiracı her zaman, kiraya veren ise kiranın başlangıcından 10 yıl geçtikten sonra, genel hükümlere göre fesih bildirimiyle sözleşmeyi sona erdirebilirler. Kiracının hakları nelerdir? Kiralananla ilgili zorunlu sigorta, vergi ve benzeri yükümlülüklere, aksi kararlaştırılmamış veya kanunda öngörülmemiş ise, kiraya veren ödeyecektir. Kiraya veren, kiralananın kullanımıyla ilgili olmak üzere, kendisi veya üçüncü kişi tarafından yapılan yan giderlere katlanmakla yükümlüdür. Kiracı, mülk sahibi ile yaşayacağı problemlerde hukuki zemin üzerinde hakkını arayabilir. Ev sahibinin haklı bir gerekçesi olmadan kiracı kontrat süresi dolmadan evden çıkarılamaz. Borçlar Kanunu'na göre mülk sahibi, kira sözleşmesi boyunca mülkü nasıl kiraladıysa o şekilde tutmakla zorunludur. Evin tadilat masrafları, mülk sahibine aittir. Kiracı, evin yapı masraflarını kendi karşılayarak kira bedelini düşük ödeme hakkını kendinde saklı tutar. Kiracı, evde oluşan sorunlar nedeniyle konuttan yeterince faydalanamıyorsa ev sahibinden bunların giderilmesini talep etme hakkına sahiptir. Yapı kusurlarının sonradan ortaya çıkması ve giderilememesi durumunda kira bedelinde indirim talep edilebilir. Kira kontratları kiracı-mülk sahibi arasında yaşanan sorunların başında ilk sıralarda geliyor. Aksi belirtilmedikçe ve sona ereceği tarihten 15 gün öncesine kadar yeni bir sözleşme hazırlanmamışsa otomatik olarak kira sözleşmeleri 1 yıl yeniden yenilenir. Zamanında ödenmeyen kira ücretleri de büyük sorun taraflar arasında sorun oluşturan unsurlar arasında. Bu durumda kiracı, zamanında ödenmeyen kiraları ödemekle yükümlüdür. Mülk sahibi, kiranın geç ödenmesinden dolayı kiracıdan ekstra ödeme talep edemez. Kiranın ödenmemesi durumunda ise ev sahibinin kiracıyı mülkten tahliye etmek için dava açma hakkı mevcuttur. Eşyalı kiralanan evlerde zamanla yıpranan eşyalardan kiracı bilerek yapmadığı anlaşılması halinde sorumlu değildir. Eskiyen mobilyalar veya beyaz eşyaların masraf bedelleri kiracıdan talep edilemez. Ev sahibi, kiracıyı evden çıkarırken evi verdiği gibi teslim aldıysa depozitoyu geri vermek zorundadır. Aksi durum yaşanması halinde hukuki yollara başvurulabilir. Depozito, kiralanan konutun zarar görmeyeceğine dair verilen güvence teminatına denir. Mal sahibi, Borçlar Kanunu'na göre 3 aylık kira bedelini depozito olarak isteme hakkı vardır. Ev sahibinin hakları nelerdir? Mülk sahibi, kira sözleşmesinde yasal olarak belirlenen sınır oranında zam yapabilir. Ev sahibi, kira zammını kabul etmeyen kiracıyı sözleşme bitimiyle evden tahliye etme hakına sahiptir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Temmuz ayı itibarıyla, on iki aylık ortalamalara göre tüketici fiyatlarında yüzde 15,15 artış gerçekleşti. Buna göre mal sahipleri kiracısına yasal olarak en fazla yüzde 15,15 oranında zam yapabiliyor. Belirli süreli sözleşmelerin süresinin bitmesine 15 gün kala, aksi belirtilmedikçe sözleşme eski şartlar üzerinden yenilenir. Ev sahibi kira bedelini yükseltmek istiyorsa bu süre öncesinde yeni bir sözleşme yapma hakkına sahiptir. Kiranın ödenmemesi durumlarında, mülk sahibi ihtarname çekerek 30 gün içinde borcun ödenmesini talep edebilir. Borcun ödenmemesi durumunda ev sahibi, sözleşmeyi fesh ederek kiracıyı evden çıkarabilir. Ev sahibinden izinsiz olarak yapılan değişiklikler karşısında ev sahibi, kiracıdan bu değişiklikleri geri almasını talep edebilir. Karşılıklı anlaşmazlık sonucu kiracıya tahliye bildirimi yapmak, ev sahibinin hakları arasında yer alıyor. Taraflar hukuki yollarla anlaşmaya gidebilir. Ev sahibinin, kiracıdan 3 kira miktarını geçmeyecek oranda depozito isteme hakkı bulunmaktadır. Sözleşme bitiminde kiracı kaynaklı oluşan zararlar, evde oluşan hasarları gidermek için mülk sahibi tarafından iade edilmemek üzere kullanabilir.