Kıdem tazminatından faydalanma şartlarında, belirli unsurlar yer alıyor. Kıdem tazminatı hakkı işçilere sağlanmış bir fırsattır. Yani 4/a kapsamındaki işçiler kıdem tazminatı faydalanabilir. Ancak, Borçlar Kanunu’nu ele alındığında çalışanlar, Bağ-Kur’lu olanlar ve devlet memurları bu haktan faydalanamaz. Basın İş ve Deniz İş Kanunlarına tabi gazeteciler ve gemi adamlarının ise kıdem tazminatı alma hakkı bulunuyor.
ASGARİ ÇALIŞMA
Kıdem tazminatından yararlanma için, işçinin iş sözleşmesinin yasada gösterilen sebeplerle bitmesi ve aynı işveren altında en az 1 yıl olarak çalışmış olması şartı aranıyor. Yani, işçi yasal sebeplerle işi bıraksa dahi, eğer 1 yıldan az bir süre aynı işveren altında bulunduysa, kıdem tazminatı hakkına sahip olamaz. Bu bir yıllık sürenin değerlendirmesinde, işçinin aynı işverene ait farklı işyerlerinde geçirdiği zamanlar toplamı hesaplanır.
Busebepten dolayı, bir işçi bir işverenin farklı işyerlerinde toplamda 1 yıl süreyle bulunmuşsa, kıdem tazminatını alabilir. Ancak, farklı işverenler adına çalışılan zamanlar bu hesaba eklenemez.
Deneme süresi de 1 yıllık sürenin değerlendirilmesinde göz önüne alınır. Eğer işçi, işe başladığı ilk dönemde sigortasız görevlendirilmişse bile, bu süre kıdem tazminatı hesaplamasına eklenir.
Yani, işçinin çalışma hayatına başladığı andan itibaren 1 yıllık süre değerlendirmesi başlar, bu sürenin bir kısmı deneme süresi olsa bile veya sigorta primlerinin verilmemiş olması bu durumu etkileyemez.
İSTİFASINI VERENLER FAYDALANIR MI?
İşçilerin istifa ettiklerinde kıdem tazminatı alma imkanları genellikle bazır şartları dayanır. Ancak, belirli koşullar altında istisnai durumlar söz konusudur. Örneğin, kadın çalışanlar, evlendikten sonra bir yıl içinde işlerinden ayrıldıklarında kıdem tazminatı talep edebilirler.
Aynı durumda, 8 Eylül 1999 veya daha önce ilk kez sigortalı olanlar, 15 yıl sigortalılık ve 3.600 gün prim ödeme şartlarını yerine getirdikten sonra Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan alacakları belge ile istifa ederlerse kıdem tazminatını alabilirler.
Erkek çalışanlar da askerlik görevi için işlerinden ayrıldıklarında bu haktan yararlanabilirler. Ancak, bu haklardan faydalanabilmek için çalışanın söz konusu işveren altında en az bir yıl süreyle çalışmış olması gerekir.
NASIL HESAPLANIYOR?
Kıdem tazminatının hesaplaması, çalışanın her tam yıl için alacağı 30 günlük brüt ücreti değerlendirilir. Bu, bir yıl çalışmış bir işçinin, bir aylık brüt maaşı kadar tazminat alacağını ifade eder. Çalışma süresi bir yıldan az olanlar için tazminat, çalışılan süreye orantılı olarak hesaplama yapılır. Brüt ücret hesaplamasına, düzenli olarak sağlanan ek ödemeler de dahil olarak değerlendirilir.
Kıdem tazminatı, işçinin brüt ücreti üzerinden değerlendirilir, fakat belirlenen bir tavanı aşamaz. Bu, bir işçinin brüt maaşı ne kadar yüksek olsa bile, her bir yıllık çalışma için alabileceği maksimum tazminat miktarının bu tavanı aşamayacağı anlamına gelir. Kıdem tazminatı tavanı, en yüksek dereceli devlet memurunun emekli ikramiyesi esas alınarak belirlenir ve Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın yayımladığı genelge ile her yıl güncellenir.
2024 yılı Ocak ayından itibaren geçerli kıdem tazminatı tavanı 35.058,58 liradır. Kıdem tazminatı, gelir vergisine tabi tutulmaz, yalnızca damga vergisi kesintisi görülür.
