<p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Çocuklarınızla nasıl iletişim kuruyorsunuz? Yargılayıcı, eleştirici, yapıcı ya da yıkıcı? Hangisi size daha uygun? Akşam eve geldiğinizde muhtemelen yorgun oluyorsunuz. İş yerinde arkadaşınızla ya da amirinizle bir sorun yaşadıysanız, evde eşinize ya da çocuklarınıza duygu yoğunluğunuzu yansıtıyor musunuz? Ya da tüm olumsuzlukları iş yerinde bırakıp güler yüzlü, tatlı dilli bir halde mi eve geliyorsunuz? Bu aşamada kullandığınız yaklaşım aile içi iletişimin niteliğini, içeriğini ve biçimini belirlediğinin farkında mısınız?</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Aşağıdaki cümleleri siz de kullanıyor musunuz?</span></span></span></span></p> <ul> <li style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Emrah haydi kalk.</span></span></span></span></li> <li style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Elini yüzünü yıka.</span></span></span></span></li> <li style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Üstünü giy.</span></span></span></span></li> <li style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Çoraplarını değiştir.</span></span></span></span></li> <li style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Kahvaltını bitir.</span></span></span></span></li> <li style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Beslenme çantanı almayı unutma.</span></span></span></span></li> <li style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Kitap ve defterlerini topla.</span></span></span></span></li> <li style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Mendilini kullan.</span></span></span></span></li> <li style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Dişlerini fırçala.</span></span></span></span></li> <li style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Ayakkabılarını, halının üzerinde giyme.</span></span></span></span></li> </ul> <p style="text-align:justify"></p> <p style="margin-left:0cm; text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Bu cümleleri evde sürekli kullanıyorsanız, muhtemelen siz çavuş rolünde bir anne ya da babasınız demektir. 24 saat görev yapan askeri personel gibi sağa sola emir yağdırdığınızda iyi ve düzenli çocuk yetiştirdiğini düşünmek gibi bir hastalığa sahipsiniz. Siz bu hastalığın semptomlarını taşımaktasınız, anlamına gelir.</span></span></span></span></p> <p style="margin-left:0cm; text-align:justify"></p> <p style="margin-left:0cm; text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Nancy Samalin ve Moraghan Jablow (2021, ss. 32-33) yazdıkları “Çocuk Yetiştirmede Eksik Parça, Sevmek Yetmez” adlı eserinde aşağıdaki örneği, etkili iletişim aracı olarak vermektedirler. </span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Jenny:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Sally’nin doğum günü partime gelmesini istemiyorum.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Anne:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Fakat Sally senin arkadaşın.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Jenny:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Hayır, arkadaşım değil.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Anne:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Bunu söylemen hiç hoş değil. Sally bu söylediğini duysa ne hissederdi?</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Jenny</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">: Umurumda değil! O, partime gelmeyecek.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Anne:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Belki de hiç parti yapmasan daha iyi olur.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Jenny:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Peki o zaman parti yapmıyorum.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Bu diyaloğu incelediğimizde Anne, Jenny’nin duygularını kabul etmedi. Kızının duygularını anlamadan karşı çıktı. “Bunu söylemen hiç hoş değil. Sally bu söylediğini duysa ne hissederdi?” ifadesini kullanarak ona öğüt verdi. Annenin öğüdü karşısında Jenny: “Umurumda değil! O, partime gelmeyecek.” diyerek tepkisini ortaya koydu. Bu aşamada söylediğiniz şeyden geri adam atarsanız, çocuğunuz bir daha sizin söylediklerinizi dikkate almayabilir. Jenny, annesinin blöfünü gördü ve partinin iptal edilmesi tehdidine, “Peki o zaman parti yapmıyorum.” diyerek karşılık verdi. Bu aşamada anne-kız, galibi belli olmayan bir çatışma içerisine girdiler. Peki, anne nasıl bir iletişim kursaydı, süreci daha etkili yönetebilirdi?</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Anne:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Sanırım Sally ile ilgili rahatsız eden bir durum var.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Jenny:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Evet, o sürekli benim oyuncak bebeklerimle oynuyor.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Anne:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Ve bu da seni rahatsız ediyor değil mi?</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Jenny:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Evet, onun bebeklerimle oynamasını istemiyorum.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Anne:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Hımmm, peki doğum günü partisinde bu sorunu çözecek bir yol bulabilir misin?</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Jenny:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Belki oyuncak bebeklerimi odama kaldırabilirim ve partiyi de aşağı katta yaparız. Böylece oyuncaklarımla oynayamaz. Bu durumda partiye gelebilir. </span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Anne:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Harika bir fikir.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Bu örnek olayda anne, kızının duygularını anladı ve onun çözüm yolu bulmasını sağladı. Yargılamak, suçlamak ya da onu zor durumda bırakmak yerine anlamak daha iyi bir iletişim tarzı olur. </span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Çocuklarınız çoğu zaman birbirleriyle çatışabilirler. Televizyon kumandasını eline geçiren, kendi istediği programları izler. Bu aşamada başka bir kanalı izlemek isteyen arasında çatışma çıkabilir. Ebeveyn bu aşamada krizi iyi yönetmesi ve seçenek sunması gerekir. Haftalık tv programlarının listesi çıkarılabilir. Bu programlardan hangilerini izleyecekleri yazılır. Çocuklar belirlenen programları, belirlenen zaman aralığında izler. Böylece çakışma olmaz. Çakışma olan durumlarda ise, arşivden izleme imkânı yaratılabilir. </span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Ebeveyn çocuğun her istediğini yaptığında pek fazla sorunlu alan ortaya çıkmaz. Ancak çocuğun her istediğini yapmak da doğru değildir. Çocuğa sınır koymak, bu sınırlar içerisinde hareket etmesini sağlamak, biraz tavırlı olmak gerekir. </span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Ali:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Anne gömleğimi ütüler misin?</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Anne:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Birazdan ütülerim.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Ali:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Bu ütüyü beğenmedim. </span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Anne:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Üzgünüm, özel hizmet yok. Beğenmediysen ütü ve ütü masası yatak odasında. Kendin ütüleyebilirsin.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Ali:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Bundan daha iyisini ütüleyemem.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Anne:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Sen bilirsin.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Bu diyalogda anne kesin sınırları çizmiş ve Ali’yi yargılayıp suçlamamıştır. Ali, bu iletişimde kendisini savunması gereken bir durum göremediği için, annenin kararlı tavrı karşısında geri adım atmıştır. Burada bilinmesi gereken en önemli iletişim kazası, “sen” dili, başka bir anlatımla suçlayıcı dil kullanılmasıdır. Ne anne ne de Ali “sen” dilini kullanmamıştır.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Çocuklarınızla iletişim kurarken suçlayıcı dil yerine yapıcı ve yönlendirici dil kullanmanız gerekir. Örneğin;</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">“Elini yüzünü yıka. Acele sofraya gel. Dişlerini yıkamadan evden çıkma. Kağnı arabası gibisin. “ yerine;</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">“Baban 10 dakika içerisinde hazır olacak. Bugün önemli bir toplantısı var. Seni okula bırakmak istiyor.”</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Çocuklarınızla sorun yaşadığınızda, sorunu çözmek için seçenek üretebilirsiniz. Örneğin; </span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Ahmet:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Ben dondurma yemek istiyorum.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Anne:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Kış mevsiminde dondurma yediğin zaman boğazın şişiyor. </span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Ahmet:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Dondurma yemek istiyorum….</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Anne:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Bak çok güzel sütlü tatlılar var. Haydi ben de sana eşlik edeyim. Anne-oğul birlikte sütlü tatlı yiyelim. Afiyet olsun.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Çocuklarla yaşanan sorunları aşmanın en iyi ve kolay yollarından birisi de, seçenek üretmektir. Böylece ilişkiyi çıkmaza sokan kısır döngüden kurtulmak ve yeni bir mecraya geçmeye ortam sağlar. </span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Çocuklarınızla her şeyi konuşmak zorunda değilsiniz. Bazen kısa notlarla da sorun çözebilirsiniz. Örneğin;</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> <i>Sevgili Ozan</i></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><i><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Oyuncakların oturma odasına yayıldığı için zaman zaman üzerine basıyorum ve ayaklarım acıyor. Sanıyorum oyuncaklarının bazı yerleri kırılıyor. Onları odana düzgün bir şekilde yerleştirirsen çok mutlu olacağım. </span></span></span></i></span></p> <p align="right" style="text-align:right"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Baban Murtaza</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Anne ve baba genellikle çocuklarıyla “sen” dilinde iletişim kurarlar.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Baba:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Çok bağırıyorsun. Senin sesini duyunca sinirleniyorum. (Sen dili)</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Baba:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Sen yüksek sesle konuşunca dikkatim dağılıyor. Kitapta okuduğum yerleri anlayamıyorum. (Ben dili)</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Sen dilinde yargılama, eleştirme varken ben dilinde olaydan nasıl etkilendiğinizi ifade edip, çocuğunuzun empati yapmasını sağlayabilirsiniz. </span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Ebeveyn genellikle sözel iletişimde öz saygıyı yok eden dil kullanabilir. Örneğin, </span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Anne:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Okula gittin gideli hep başarısız oldun. Kağnı arabası gibisin. (Öz saygıyı yok eden dil)</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Anne</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">: Kendini motive etme konusunda bazı sorunların var. Sana nasıl yardımcı olabiliriz? (Öz saygıyı geliştirici dil)</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Ebeveyn ile çocuk arasında yaşanan sorunların çoğunluğunda, ebeveynin çocuğun duygularını anlamaması, olaylara kendi perspektifinden bakması yatar.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Öznur:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Bugün özel derse gitmek istemiyorum.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Baba:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Ne demek gitmek istemiyorum. Senin ne kadar ödeme yaptığımdan haberin var mı?</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Öznur</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">. Özel derse gitmeyeceğim. Size ben mi özel ders aldırın, dedim.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Baba:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Sen okulda başarılı olsaydın, ben seni özel derse göndermezdim.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Öznur:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Sürekli yaptığınız iyilikleri gündeme getirmenizden bıktım, usandım. Gitmiyorum işte.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Bu diyalogda baba, kızını eleştirmiş, küçümsemiş ve aile ekonomisinden yapılan fedakârlığı vurgulayıp, özel derse gitmek zorunda olduğu vurgusunu dolaylı da olsa vurgulamıştır. Baba diyaloğu şu şekilde yönlendirmiş olsaydı, farklı bir sonuca ulaşabilirdi.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Öznur:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Bugün özel derse gitmek istemiyorum.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Baba:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Neden kızım.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Öznur:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Kendimi yorgun hissediyorum.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Baba:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Haklısın. Hafta içi okulun dersleri, hafta sonu da özel dersler seni çok yoruyor.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Öznur:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Evet biraz yorucu oluyor. Ama okul başarısını özel ders almazsam da arttıramıyorum.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Baba:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Okul başarını arttırmak istiyorsun anladığım kadarıyla.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Öznur:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Evet baba. Ben biraz dinleneyim. Baba beni otomobilinle götürmen mümkün mü? Bu yorgunlukla toplu taşıma araçlarına binemem.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Baba:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Tabi ki kızım. </span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> İkinci diyalogda baba kızını ve kızının duygularını anlamıştır. Anlaşıldığını hisseden Öznur, özel derse gitmeme konusunda ısrarcı olmamış, biraz dinlendikten sonra özel derse gitmek istediğini belirtmiştir. Burada önemli olan duyguları anlamak, empati yapabilmektir. Bireyler arasındaki çatışmaların çoğunun özünde, birbirini anlamak ve yargılamak yatar.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Çocuklarıyla etkili iletişim kurmak isteyen ebeveyn, evde bazı kuralları koyması gerekir. Örneğin;</span></span></span></span></p> <ul> <li style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Herkes akşam 19.00’da evde olmalı.</span></span></span></span></li> <li style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Sofrada yemek yerken konuşmamalıyız.</span></span></span></span></li> <li style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Sofrada aile içi sorunlar tartışılmaz.</span></span></span></span></li> <li style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Komşularımızın mahrem alanları ile ilgilenmek yasaktır.</span></span></span></span></li> <li style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Başkası hakkında dedikodu yapmak doğru değildir.</span></span></span></span></li> <li style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Sofraya oturmadan önce elimizi yüzümüzü yıkamalıyız.</span></span></span></span></li> </ul> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Bu kuralların koyulması esnasında ebeveyn – çocuk arasında çatışma çıkabilir. Bu aşamada ebeveyn, ısrarlı ve kararlı bir biçimde, kural koyma sürecinde taviz vermemesi gerekir. Aksi taktirde koyulan kurallar sürekli delindiğinde, yaptırım da ortadan kalkar. Kural koyarken sınır da koyulmalı ve gerekçesi açıklanmalı. Örneğin, “O film sana uygun değil. Filmin içinde şiddet var.”</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Çocuklar çoğu zaman istenmedik davranışlar sergilediklerinde ebeveyn ceza vermeyi düşünür. Aşağıdaki örnek olayda olduğu gibi.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Baba:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Bugün okuldan aradılar. Okulun camını kırmışsın.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Fatih:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Evet kırıldı. Ben topa tekme atınca top cama çarptı.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Baba:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Sen camın kaç TL olduğunu biliyor musun?</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Fatih:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Biliyorum. Ne olmuş yani?</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Baba:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Aptal aptal konuşma. Defol git odana. Ben gel diyene kadar da odandan çıkma.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Fatih:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Alt tarafı bir cam için yaşadığım şeye bak…</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Bu diyalogda baba Fatih’i cezalandırmıştır. Fatih’i azarlayarak odasına göndermiş ve onu küçümsemiştir. Muhtemelen Fatih, yaptığı hatanın karşılığı olarak cezasını çekmiş olacak ve yeni hatalar yapmak için kendisini hazırlayacaktır. Genel olarak yaramaz çocukların davranış örüntüsünün altında bu vardır. Baba sorunu ceza vermeden, hakaret edip küçümsemeden çözebilir miydi?</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Baba:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Bugün okuldan aradılar. Okulun camını kırmışsın.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Fatih:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Evet kırıldı. Ben topa tekme atınca top cama çarptı.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Baba:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Bu yıl kaçınca defa cam parası ödedik. Bu durum aile ekonomimize zarar veriyor, biliyorsun değil mi?</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Fatih:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Evet, baba biliyorum ve çok üzgünüm. Eğer uygun görürsen, harçlığımdan camın parasını ödemek istiyorum. </span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Baba:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Harçlığının dörtte birini keseceğim. Sen de bundan sonra dikkatli olursun, umarım.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> İkinci diyalogda baba ile oğul cezaya ve hakarete yönelmeden sorun çözdüler. Bu şekilde problem çözdükleri için muhtemelen Fatih, bundan sonra daha dikkatli olacaktır. Eğer bu şekilde konuşmadan ceza verilmiş olsaydı, gelecek günlerde yine cam kırabilir ve babasıyla aynı iletişimi tekrar, defalarca yaşamak durumunda kalabilirdi. Burada bilinmesi gereken durum, ceza her durumda kalıcı sorun çözme aracı değildir ve çoğu zaman yeni sorunların ortaya çıkmasında etkili rol oynar. </span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Çocuklarınız bazen sizin bam telinize basar ve sizi sinirlendirir. Örneğin;</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Anne:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Ödevini yaptın mı Ayşegül?</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Ayşegül:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Yapmadım.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Anne:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Ne demek yapmadım. Yapmak zorundasın. Hadi sallanma. Televizyonu da kapat.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Ayşegül:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Sen zorba bir annesin. Beni sevmiyorsun. Yapmayacağım işte. Var mı bir diyeceğin?</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Bu talihsiz olayı yaşayan anneler genellikle ne yaparlar? Ya avazı çıktığı kadar bağırır ya da terlik fırlatır. Muhtemelen fiziksel şiddet uygulayan anneler de vardır. Böyle bir olaya maruz kaldığınızda ve fiziksel şiddet kullandığınızda sorunu çözemezsiniz. Yapmanız gereken diyaloğu etkili yönetmektir. </span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Anne:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Ödevini yaptın mı Ayşegül?</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Ayşegül:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Yapmadım.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Anne:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Ödev yapmadığında okulda olumsuz şeyler yaşayacağını biliyorsun değil mi?</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Ayşegül:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Biliyorum. Öğretmen rehberlik servisine haber verecek. Rehberlik servisi seni ve babamı okula çağıracak. Babam sinirlenecek. Birkaç saat nasihat çekecek. Harçlığımı kısacak vb.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Anne:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Yaşayacağın olumsuz şeylere odaklaşarak ödev yapmak yerine, ödev yapmanın senin gelişimine ve yeni şeyler öğrenmene katkı sağlayacağını düşünsen daha iyi bir yaklaşım olmaz mı?</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Ayşegül:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Ne gibi?</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Anne:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Ödev yaparken konuları tekrar edersin. Tekrar ettikçe beyninde snapslar uzar ve uzayan snapslar arasında nöronlar gidip gelmeye başlar. Bu durum da kalıcı öğrenme meydana gelir. Eğer öğrendiğin bilgileri yeni sorunlara aktarır ve yeni problemlerin çözümünde kullanırsan daha da kalıcı öğrenme kazanmış olursun.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Ayşegül: </span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">İlginçmiş. Haklısın anne. Gideyim zamanında ödevlerimi yapayım, birikmesin. Verdiğin bilgiler için çok teşekkür ederim. </span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Birinci ve ikinci diyalog arasındaki fark, annenin birinci diyalogda güç savaşına girmesi, ikinci diyalogda yönlendirmesidir. Çocuklarıyla güç savaşına giren anneler ya kaybederler ya da uzun dönemli çatışma yaşarlar. Bu sebeple güç yarışına girmeden olayı yönlendirmek mümkündür. Ayrıca, ebeveyn öfkelenmeye başladığında susması, ortamı değiştirmesi, sakinleştiğinde olayı yeniden gündeme getirmesi gerekir. Uygun ortam olduğunda duygularını, neler hissettiğini ifade etmesi önemlidir. Örneğin;</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Anne: </span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Sen ödevlerini zamanında yapmadığında, senin için kaygılanıyorum.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Anne:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Sen saygısız davranmaya başladığında üzülüyorum.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Baba: </span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Kitap ve defterlerini mutfak masasının üzerinde dağınık halde gördüğümde sinirleniyorum.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Çocuklarınıza sinirlendiğinizde ani tepki vermek yerine, duygularınızın yansımasını, ne hissettiğinizi paylaşmak, “ben” dilini kullanmak, sağlıklı iletişim için gerekli ve yeterli bir durumdur. Ayrıca espri yaparak öfke dolu anı, ortamı yumuşatmaya çalışın. Burada biraz mizah yapmanız, mizahi bir dil kullanmanız gerekir. Mizahi dil kullanırken alaycı dil kullanmaktan uzak durmanızı öneririm. </span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Ebeveynler, çocukların kahramanlarıdır. Bu kahramanların, kendileri hakkındaki olumsuz düşüncelerinden çok fazla etkilenirler. Ebeveyn çocuğunu eleştirdiği zaman, çocuğun dünyası yıkılır. Bu sebeple ebeveyn çocuğu eleştirmemelidir. Aşağıdaki ifadeleri her ebeveyn kullanır.</span></span></span></span></p> <ul> <li style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Sana kaç defa eve geç kalma dedim?</span></span></span></span></li> <li style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Her gün eşyalarını okulda unutup geliyorsun.</span></span></span></span></li> <li style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Bugün gene paranı kaybetmişsin.</span></span></span></span></li> <li style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Bu elbiselerin hali ne? Çamurun içine neden giriyorsun?</span></span></span></span></li> <li style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Diz kapakların yine yaralanmış. Neden dikkatli koşmuyorsun? Amacın beni çıldırtmak mı?</span></span></span></span></li> </ul> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Çocuklarınızı yukarıdaki cümlelerde eleştirdiğinizde, eleştiri onların yıkılmasına neden olur. Pigmalyon etkisinde ifade edildiği gibi, kendisini doğrulayan kehanet ortaya çıkar. Başka bir anlatımla, çocuklar ebeveynin eleştirisine uygun davranışlar sergilemeye başlarlar. Eleştirmek, yargılamak, değerlendirmek, suçlamak, yermek, ayıplamak anlamına gelir. Eleştirilen çocuklar, öz güvenlerini yitirir, savunma mekanizmalarını çalıştırmaya başlar. Ebeveyn, çocuğunun öğretmeni, basketbol koçu, motivasyon danışmanı rolü oynamaya başladığında, eleştiri kaçınılmaz hale gelir.</span></span></span></span></p> <ul> <li style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Sol ayakla topa öyle mi vurulur?</span></span></span></span></li> <li style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Saz çalmayı beceremeyeceksin.</span></span></span></span></li> <li style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Potaya top atıyorsun, iskeleye karpuz atmıyorsun. Biraz dikkatli ol.</span></span></span></span></li> </ul> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Bu konuşma tarzı doğrudan eleştiri içerir. Çocuğun bu ifadelere karşı tepkisi futbolu bırakmak, saz çalmayı bırakmak, basketboldan uzaklaşmak gibi durumları ortaya çıkarabilir. </span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Murat:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Top kaleye gitmedi. Sol ayakla bir türlü topa tekme atamıyorum.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Baba:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Bu durum seni üzüyor mu?</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Murat: </span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Evet üzüyor. Sorunu nasıl çözeyim?</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Baba:</span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Milli futbolcuların nasıl çözdüğünü araştır, istersen.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Murat: </span></span></span></b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Youtube kanalında maçlara bakayım. Futbolcuların sol ayağını nasıl etkili kullandıklarını öğreneceğim.<b> </b></span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Bu diyalogda baba, oğlu ile konuşurken onu eleştirmedi, duygularını anladığı mesajını verdi. Sonuç olarak Murat, önce sorununu tanımladı sonra da, bu sorunu çözmek için nasıl bir strateji uygulayacağını belirtti. Bu diyalog babanın eleştiri ve Murat’ı küçük görme ifadeleri ile devam etmiş olsaydı, muhtemelen Murat öfkelenecek, babası tarafından engellendiğini düşünecek ve tepki verecekti. Çocuklarla konuşurken, çocuklarının başaramadığı işler hakkında, “O çocuk oyuncağı. Onu mu yapamadın yuh sana.” gibi ifadelerden uzak durmanızda fayda vardır. Eleştiri, çocukların öz saygısını ve öz güvenini olumsuz yönde etkilediği için, uğraştıkları alanda daha iyi değil, daha başarısız olmakta ve öğrenilmiş çaresizliğe yönelmektedirler. Herhangi bir sorun esnasında çocuğunuzu eleştirmek yerine çözüm üretin. Çocuklarınızı çok fazla övmeyin ve abartılı sözcükler kullanmayın. Makul seviyede davranışlarını onaylayın ve takdir edin. Çocuklarınızın olumlu davranışlarını fark edin ve onlara uygun bir dille dönüt verin. Ayrıca eleştirip yardım ettiğiniz çocuklar, kolay kolay geleceğin bilgi emekçisi olmaz. </span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> İş ve aile hayatında mutsuz olmanın yolu, huzurunuzu, mutluluğunuzu başkasına endekslemektir. Kızınız okulda başarısız olduğunda, oğlunuz eşiyle tartıştığında, eşinizin iş yerinde sorunlar olduğunda mutsuz olursunuz. Başkalarının yaşamını kontrol etme ve yönetme olanağınız olmadığı için de, hayatınız hava durumuna döner. Bu sorunu yaşamamanın yolu, çocuğunuzun hayatıyla ilgili bazı sorumluluklardan ve kendinize biçtiğiniz rollerden uzaklaşmanıza bağlıdır. Sizin sorumluluğunuz, çocuğunuzun yetişme çağında iken ona öz yönetim, sorumluluk ve öğrenme becerisi kazandırıp, mutlu ve huzurlu bir yaşam sürdürmesi için ona yardımcı olmaktır. </span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Ebeveyn, çocuğunu sürekli kontrol etmek ister. Çocuğunu kontrol etmek için onun yapması gereken, onun sorumluluk alanındaki işleri, onun adına yapar. Yüksek not alması için ödevlerine yardım eder, iyi evlilik yapması için eş seçimine müdahale eder, hangi kazağı giyeceğine, sabah kahvaltıda ne yiyeceğine karar verir. Hatta onu saz çalması için kursa yazdırır, okul basket takımına seçilmesi için okul müdürü ile görüşmeye dahi gider. Bunları ne kadar yapıyorsanız, çocuğunuz sizinle çatışır, çatışmasa da tüm sorumluluklarını size devreder. Bu aşamadan sonra siz tükenmeye başlarsınız. </span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Çocuğunuzun çantasını siz hazırlamayın. Çocuğunuz eksik malzeme ile okula gitsin. Örneğin, kalemini ya da silgisini, proje ödevini almayı unutsun. Ogün okulda bu sıkıntıyı yaşasın. Bir gün sonra kalem ve silgisini almak için mutlaka dikkat edecektir. Çocuğum okula silgisi olmadan gitmesin kaygısını siz yaşamayın, boşverin… Çocuklar bazı öğrenmeleri deneyim yoluyla öğrenirler. Komik bir kıyafet seçimi yaptığında müdahale ederseniz sizinle çatışırlar. Bırakın toplantıya, doğum günü partisine o kıyafetle gitsin. Sosyal çevreden aldığı dönütlere göre davranışlarında düzelme meydana gelecektir. Çocuğunuz adına karar vermeyin. Herhangi bir şeyi yapmayı unuttuğunda ona hatırlatma yapmayın. Unutmuş olmanın acısını yaşamasına ortam yaratın. Şunu asla unutmayın ki, insanlar başkaları tarafından düşünüldüğü, kollandığı ve yardım edildiğini hissettiklerinde sorumluluk almaktan hep uzak dururlar. Bu sebeple bir türlü büyümeyen, sorumluluk almayan, yetişkin çocuklar ortaya çıkar. </span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Aile hayatında en çok yaşanan sorunlardan bir diğeri de kardeş kavgalarıdır. Kardeş kavgalarını içinden çıkılmaz hale getiren şey ise ebeveynin olaya karışması, hakem olması ya da taraf tutmasıdır. Çocuklar ebeveynlerinin bulunduğu yerde, genellikle ebeveynin dikkatini çekmek için kavga ederler. Eğer birbirlerine fiziksel olarak zarar vermiyorlarsa, ebeveynin çocukların arasına girmemesi gerekir. Çocuklar kavga eder, sonra da barışırlar. Çocukların kavgalarını çok fazla ciddiye almayın.</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Kardeşler birbirilerini kıskanırlar. Bu duygunun yoğun yaşanmasının nedeni ebeveynin olumsuz tutum ve davranışlarıdır. Özellikle küçük kardeşi olan çocuklar, kıskançlık krizine girebilirler. Bu aşamada ağabey ya da abla rolünü vermek, sorumluluklarını hatırlatmak gerekir. Konu hakkında açıklama yapmak, büyük çocukla ortak etkinlik yapmak iyi bir durumdur. </span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif"> Sonuç olarak çocuk yetiştirmekle, çocuk eğitmek arasındaki fark, çocuk toplum içerisine girdiğinde, arkadaş edinmeye başladığında ortaya çıkar. Çocuklar bağırarak konuşmayı, hakaret etmeyi, başkalarıyla alay etmeyi, kavga etmeyi ailede öğrenir. Çocuğunuza sorun çözmeyi, paylaşmayı, hoşgörülü olmayı öğrettiğinizde, bazı iletişim sorunlarını çözebilir. Bazı çocuklar doğru davranışı bilmedikleri için, uygun davrranışları yapamazlar. Ebeveynin görevi, çocuğuna doğru ve istendik davranışı öğretmek, sürekli tekrar ederek pekiştirmesini sağlamaktır. Bir sorun olduğunda ebeveyn çocuğa bağırdığında, çocuk da başkasıyla sorun yaşadığında bağırmayı tercih eder. Ebeveyn olarak sakin olmaya çalışın. Yerleşik paradigmanın sorun çözme yaklaşımlarından uzaklaşın. Çocuğunuzu dinlemeye, onu anlamaya ve empati kurmaya çalışın. Onun duygularını anladığınızı, duygularına, düşüncelerine saygı duyduğunuzu sık sık belirtin. Çocuklarınızla konuşmak kadar onlara dokunmak, sarılmak da onlarca sözcükten daha etkili olabilir. Çocuklarınızla birlikte uzun ve gereksiz, boş zaman geçirmek yerine kaliteli zaman geçirin. Çocuğunuzun ilgi alanlarına uygun olan aktiviteleri seçin. Yargılamadan, suçlamadan sorun çözmeye çalışın. Her konuda fikrini sorun, seçenekler üretin ve seçme hakkını ona bırakın. Çocuklarınızla iletişim kurarken şu Atasözünü aklınızdan hiç çıkartmayın: Çok söz söyleme arsız edersin, aç bırakma hırsız edersin.”</span></span></span></span></p> <p style="text-align:justify"><b><i>Prof. Dr. Necati CEMALOĞLU</i></b></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><b><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Kaynakça</span></span></span></b></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="line-height:115%"><span style="font-size:12.0pt"><span style="line-height:115%"><span style="font-family:"Times New Roman",serif">Samalin, N. ve Jablow, M. M. (2021). Sevmek Yetmez. (Çev. Esra Eret.) (2. Baskı). Buzdağı</span></span></span></span></p>