Pandemide özellikle gıdanın en kritik sektör olarak öne çıkması, bu alanda zaman zaman fiyat spekülasyonlarını da gündeme getiriyor. Son olarak yemeklerin vazgeçilmez malzemesi bitkisel yağda, dikkat çekici gelişmeler yaşanıyor. Küresel ayçiçeği yağı ihtiyacının önemli bölümünü gerçekleştiren ve Türkiye'nin de en çok alım yaptığı Ukrayna'da hasat, kuraklık sebebiyle yarı yarıya düştü. Güçlü küresel talep ve zayıf arzın da etkisiyle, fiyatlar uluslararası piyasalarda üç ayda 680 dolardan 820 dolara yükseldi. Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği (BYSD) verilerine göre Türkiye'nin ise yılda yaklaşık 3 milyon tonluk yağlı tohum ihtiyacı bulunuyor. Buna karşılık son yıllarda 1,5 milyon ton civarında yerli üretim söz konusu... Yani Türkiye, yağlık ayçiçeği ihtiyacının neredeyse yarısını tohum veya ham yağ olarak ithalatla karşılıyor. Bu yıl içeride de verim hissedilir şekilde azaldı. Dışa bağımlı olunan bu üründe, kur artışları da ithalat maliyetlerini yükseltiyor. Kur, talep ve küresel ürün fiyatı artışı, arzdaki azalma ile birleşince fırsatçıların aradığı ortam oluştu. Fiyatların daha da artacağı beklentisiyle piyasadan ayçiçeği alımı yapanlar, ellerindeki ürünü satmadı. Sanayici de yağ üretmek için ham madde sıkıntısından endişe duymaya başladı. Bütün bunların etkisiyle içeride alım fiyatları yukarı çekildi. KARADENİZBİRLİK, ton başına belirlediği 3 bin 200 liralık ön alım fiyatını, 3 bin 500 liraya yükseltti. Trakya Birlik de, ayçiçeğinde 200 bin ton rekolte kaybı beklediğini açıklayarak, ton başına fiyatını 3 bin 240 liradan 3 bin 550 TL'ye çıkardı. Geçtiğimiz günlerde BYSD Başkanı Tahir Büyükhelvacıgil, dünyadaki talep artışı ve yağlı tohum rekoltesindeki düşüş nedeniyle yağ arzında sıkıntı yaşanabileceğini, bunun da perakende fiyatlara artış olarak yansıyabileceği uyarısını yapmıştı. Trakya Birlik Genel Müdürü Hakan Çalen de; kuyumcu, inşaatçı, petrolcü gibi sektör dışından kişi ve kurumların ayçiçeği alımına yöneldiğini ifade ederek "Lisanslı depolara koyuyor ve fiyatı artacak diye bekletiyorlar. Yağ sanayicisi ise ihtiyacı olan ürünü alamadı. Çiftçi açısından elbette sevindirici. Ancak bu artış raflara yansıyacak. Muhtemelen eylül ayının zam şampiyonu ayçiçeği yağı olur" açıklamasında bulunmuştu. Nitekim yağ fiyatlarına son 2-3 günde market raflarında yüzde 15 civarında zam geldi. Vatandaşın en çok tercih ettiği 5 litrelik teneke yağda fiyatlar, markasına göre 40-45 TL bandından, 50-53 TL bandına yükseldi. SULAMA YATIRIMI VE ÜRETİM ŞART Fiyatlardaki tırmanış, Tarım ve Ticaret Bakanlığının da takibinde... Önümüzdeki süreçte müdahele bekleyen sektör temsilcileri, bunun, üreticinin hevesini kırmayacak şekilde gerçekleşmesi gerektiğinin altını çiziyor. Tahir Büyükhelvacıgil "Fiyatlarda normal kabul edilemeyecek dalgalanma yaşanıyor. 2 bin 950-3 bin 100 lira ile başlayan alımların, 3 bin 600 lirayı geçtiğini görüyoruz. Böylesine fiyat farklılığı gerek sanayicimizde gerek çiftçilerimizde mağduriyetlere sebep oluyor. En temel noktamız, üründe ve fiyatta istikrar ve öngörülebilirlik" şeklinde konuştu. Sektör temsilcileri yerli üretimin artması gerektiğini, toprakların buna müsait olduğunu, bu amaçla sulama yatırımlarının önemli olduğunu vurguluyor. Ö. FARUK BİNGÖL