Yeni bir uyuşmazlık çözüm modeli olan "Arabuluculuk-Tahkim" modeliyle, ticari davalar, mahkemeye gitmeden tahkimde çözülecek. İstanbul Tahkim Merkezi (ISTAC) Başkanı Prof. Dr. Ziya Akıncı, arabuluculuk ile tahkim mekanizmalarını birlikte işleterek, ticari uyuşmazlıklar için alternatif bir çözüm modelini başlattıklarını açıkladı. ISTAC Yönetim Kurulu Üyesi ve Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürü Hakan Öztatar da, iş dünyasını ticari davalarda yıllar süren uzun mahkeme süreçlerinden kurtarmak için inovatif bir çözüm geliştirdiklerini söyledi. Öztatar, "İnovatif tahkim sistemine giren iş insanımız, paket programla en geç 5 ay içinde sorununa kesin çözüm bulacak" dedi. Türkiye'de 10 bin 300 arabulucu bulunduğunu belirten Öztatar, arabulucuların çözüme kavuşturduğu uyuşmazlık dosyalarına ilişkin kararların mahkeme hükmü yerine geçtiğini ve sonunda bir daha dava açılamadığını vurguladı. Öztatar, ticari uyuşmazlıklarda sorunların daha kısa sürede çözümünü sağlayan tahkim mekanizmasının Türkiye'de oturmaya başladığını belirtti. Öztatar, şöyle konuştu: "Değişen ekonomi ve insanların hak arama bilincinin artmasıyla birlikte dava sayıları giderek artıyor. Klasik yargılama uzun sürüyor. Ülkemizde ortalama süre 541 gün. Buna diğer süreçleri de eklediğimizde mahkemede sorunun 1000 günden önce çözülemediğini görüyoruz. Bir yatırımcı farklı bir ülkede yatırım düşündüğünde neyi ister öncelikli olarak? Alternatif yargılamanın, arabuluculuğun, tahkimin bu ülkede uygulanıp uygulanmadığına bakar. Türkiye arabuluculukta önemli mesafe aldı. 2018 başında bakmaya başladığımız ticari uyuşmazlık dosyalarından şu ana kadar 720 bin 106 dosyayı arabuluculuk ile sonuçlandırmış, bunların yüzde 65'ini anlaşma ile çözümlemiş durumdayız. Şu ana kadar ticari uyuşmazlıklarda 137 bin 561 dosyayı 8 haftalık süreç içinde bitirdik. Oysa mahkemede ancak ortalama 1000 günde bitirilebilirdi." Ekonomi paydaşlarının ticari sırlarını gizli tutmayı tercih ettiklerini hatırlatan Öztatar, mahkemelerin aleni olması nedeniyle daha gizli olan arabuluculuk ve tahkimin öne çıktığını ifade etti. Öztatar, arabuluculuk uygulamasında Bakanlığın son verilerini şöyle değerlendirdi; "Biz 14 Kasım 2013'te Türkiye'de arabuluculuğa başlamıştık. O tarihten bugüne arabuluculuğa başvuran toplam dosya sayısı 1 milyon 85 bin 875 oldu ve sonuçlandırıldı. Bunlardan 724 bin 113'ü anlaşmayla sonuçlandı. Değerlendirilen 298 bin 938 dosya ise anlaşmazlık sonucu yargıya gitti. Yani yüzde 71 oranında insanlar geldi ve sorunlarını arabuluculuk sistemiyle çözdüler. Yüzde 71 iyi bir rakam. Dünyada da arabuluculuk anlaşma oranları yüzde 75-80 civarında. Toplamda bulunan 1 milyon 85 bin 875 uyuşmazlığın hepsi ticaret davası değil. Bunların 720 bin 106'sı iş davası. Dava şartı kapsamında. Örnek veriyorum eğer işçiyseniz yarın öbür gün işten çıkarıldığınızda davaya gidilemiyor. Önce arabulucuya gidiliyor. 3 hafta artı bir hafta süresi var arabuluculuğun. Bu sürede anlaşılamazsa dava yoluna gidiliyor. " Hakan Öztatar, ISTAC olarak tahkimle arabuluculuğu birleştiren inovatif bir çözüm olarak "Med-Arb" yöntemini devreye aldıklarını vurgularken, sistemin işleyişini şöyle anlattı: "Bu alanda asıl bahsedebileceğimiz uyuşmazlıklar ticari davalar... Ticari davalara bakmaya daha bu yıl başlayan arabuluculuğa ticari davalarda 137 bin 561 dosya gelmiş. Bunun 67 bin 892'sinde anlaşma olmuş, yani yüzde 57 çözümle sonuçlanmış... 51 bin 898 dosyada anlaşmaya varılamamış, yüzde 43 'ü çözüm bekliyor. İşte hedefimiz bu yüzde 43'lük sorunlu dosyayı bu sisteme yöneltmek, ISTAC ile çözüme kavuşturmak. ISTAC olarak "Arabuluculuk-Tahkim Kuralları"nı dünyada ilk kez 15 Kasım'da açıkladık. Med-Arb dediğimiz arabuluculuk-tahkim modelini iki aşamalı uygulamak mümkün; "Birincisi, Arabulucu-Tahkim Şartı oluşturmak, bu şartı işletmek... Taraflar uyuşmazlıklarını ISTAC kapsamında önce arabuluculuğa yönlendirir, arabuluculukta çözümlenmezse tahkim yoluyla çözümlenmesini kararlaştırırlar. Bunun için başlangıçta yaptıkları sözleşmeye Med-Arb dediğimiz "Arabuluculuk-Tahkim Şartı" koyabilirler. Şirketler anlaşmalarına bu şartı koyduklarında doğrudan uyuşmazlığın arabuluculuk-tahkim kurallarına göre ISTAC'da çözülmesini isteyebilirler. İkincisi, ticari davalarda zaten arabulucu şartı var. Bunlardan 67.892'sini biz zaten arabulucuyla çözmüşüz. Çözemediğimiz 51 bin 898 dosya ise mevcut şartlarda bundan sonraki süreçte mahkemeye gidecekti. Biz arabulucuların yayınladığı son tutanakta yani "Arabuluculuk Anlaşamama Tutanağı"nda arabulucuların tavsiyeleriyle birlikte bu uyuşmazlıkların ISTAC'a gelmesini sağlayacağız. Birinci şıkta daha sözleşme yapılırken Med-Arb Şartı koyacağız, uzlaşma sağlanamazsa dosya mahkeme yoluna sapmadan doğrudan ISTAC'a gelecek. İkinci şıkta ise arabuluculuk sisteminde çözemediğimiz ticari davalara son tutanakta ISTAC Tahkim Şartı koyarak İstanbul Tahkim Merkezi'ne gelmesini sağlayacağız. Dolayısıyla, yatırımcıyı uzun mahkeme sürecinden korumak adına proaktif ve inovatif bir çözüm geliştirdik". Dava mahkeme yüzü görmeyecek Bu yeni model ile ticari davalarda 5 ay içerisinde kesin çözüm sunulabileceğini vurgulayan Hakan Öztatar, şöyle konuştu: "Şirketler önce arabuluculuğu denediğinde süresi en fazla 8 haftadır. Burada çözemediğinde daha sonra 'hızlı tahkim'i seçtiğinde en fazla 3 aylık süresi var. 8 hafta artı 3 ay, toplamda 5 ay içerisinde ya arabuluculukla, çözemezse tahkimle kesin bir çözüm getirmiş oluyoruz. Bu sisteme giren iş insanımız şunu bilecek: Paket programla en geç 5 ay içinde sorunum kesin bir şekilde çözümlenmiş olacak. Hiç mahkeme görmeden arabulucu-tahkim yöntemiyle çözüme gidebilecek. Peki bunu nasıl sağlayacağız? Biz burada ISTAC olarak şemsiyeyiz Bu proje için 1 yıllık program yapıyoruz. İlk etapta ISTAC, 150'ye yakın arabuluculuk merkezi ile işbirliği-iyi niyet sözleşmesi imzalayacak Böylece arabulucuların "Son tutanak" yani "Anlaşamama Tutanağı" hazırlarken, nihai çözüm adresi olarak ISTAC Med-Arb'ı tercih etmesi sağlanacak. ISTAC olarak arabuluculuk merkezlerimizde ticari davada anlaşmama olduğunda, arabulucularımızın taraflara ISTAC Tahkim kurallarını tavsiye ederek son tutanakta belli sayıdaki uyuşmazlığı ISTAC'a ulaştırmasını sağlamayı hedefliyoruz. Arabulucuda çözüm bulunamayan yaklaşık 52 bin dosyamız var. Buradan yüzde 5 dosyayı bile tahkime getirdiğimizde 2 bin 500 dosya eder. Dünyanın en büyük tahkim merkezi 2000'e yakın dava dosyası çözüyor. Biz bu davaları ISTAC'a yönlendirmekle İstanbul'u dünyanın en büyük tahkim merkezi olabilecek duruma getireceğiz. Dahası, Türkiye'deki 10.300 arabulucuya ISTAC olarak farkındalık seminerleri vereceğiz. Yetenekli uzman arabuluculardan ISTAC'da hakem olarak da yararlanılacak. Bu sayede ISTAC'a gelen arabuluculuk ve tahkim davaları artacak. Bugünlerde başlattığımız bu programı hayata geçirdiğimizde, 1 yıl sonra İstanbul Uluslararası Arabuluculuk Tahkim Sözleşmesini (İstanbul Konvansiyonu) üye ülkelere duyurup (UNCITRAL - Birleşmiş Milletler Ticaret Hukuku Komisyonu aracılığıyla) imzaya açacağız. Böylece dünyaya ihrac edeceğimiz bir modelimiz olacak". Akıncı da, iki aşamalı uyuşmazlık çözüm modeli olarak "Med-Arb Kuralları"nı dünyada ilk kez düzenleyip uygulamaya koyduklarını vurguladı. Bu kuralları geçtiğimiz ay dünyaya ilan ettiklerini belirten Akıncı, "Dünyada bunu yapan ilk tahkim kurumuyuz" dedi.