Üretim alanı ile yaklaşık 6 milyar dolarlık güce sahip Türk ayakkabı sektörü, uçan maliyetlerden dolayı yarışı kazanamadığı için zor bir süreçten geçiyor. Gelen iddialara göre, 2028’de 2 milyar dolarlık ihracat amacına erişebilmek için ekonomi yönetiminden destek tale ediliyor. Büyük ya da küçük ölçekli 10 bin firmanın çalışmış olduğu sektörde kapanan firma oranı yüzde 30’lara ulaşırken, depolama kullanım oranları yüzde 50’lere kadar geriledi.
Sektörün istihdam sorunu ise 100 bine dayandı. Son iki senedir cari açık sergileyen ayakkabı ihracatı, bu senenin ilk dört ayında adet bazında yüzde 20, değer bazında da yüzde 29,3 düşüş kaydetti. Ayakkabıda ilk dört ayda 120 milyon doların üzerinde cari açık meydana geldi. 2022’de 378 milyon çift ayakkabı ihraç ederek Türkiye’ye 1 milyar 310 milyon dolar döviz elde eden sektör, 2023 yılında ise 299 milyon çift ihracat karşılığında 1 milyar 269 milyon dolar gelir sağlayabildi. Sektörün ihracatı getçiğimiz yıl adet olarak yüzde 21, değer bazında yüzde 3,2 indi. Son zamanlarda 400- 500 milyon dolar cari fazla veren sektör, 2023’ü 130 milyon dolar değer kaybıyla sonlandırdı.
“ÜRETİM YAPACAK FABRİKA VE ÇALIŞAN KALAMAYACAK”
Türkiye Ayakkabı Sanayicileri Derneği (TASD) Başkanı Berke İçten, son 1.5 yılda maliyetlerdeki ciddi artışa rağmen kurun yatay seyri nedeniyle rekabetçiliğini büyük ölçüde kaybeden sektörlerin başında ayakkabının geldiğini belirtti. Sektörün ayakta kalabilmesi için SGK primi, elektrik ve doğalgaz faturaları ile vergilerde, yani genel giderlerde indirim uygulanmasını talep eden İçten, “Bu zorlu süreç atlatılana kadar ayakkabı sektörü için kısa çalışma ödeneğine benzer bir destek gündeme alınmalı” dedi. Sektörde son iki yılda yaşanan kayıplara dikkat çeken İçten, “Enflasyonla mücadele kapsamında kurun kontrol altında tutulmasını anlayabiliyoruz ama bu durumun ülkemizde üretmek yerine ithalatı avantajlı hale getirdiğini ve ihracatımıza ağır darbe vurduğunu ekonomi yönetiminin görmesi gerekiyor” vurgusu yaptı. İhracat kaybı ve artan ithalatla birlikte geçen yıl sektörde yüzlerce fabrika ve atölyenin kapandığını dile getiren İçten, şu uyarılarda bulundu: “İstihdamın en az yüzde 25’ini kaybettik. Böyle giderse ayakta kalan firmaların da en az yüzde 30’unu kaybedeceğiz. Yılsonunda ihracat yüzde 35-40 düşerek 700-800 milyon dolara gerileyecek. İthalat 1.6 milyar dolara çıkacak, cari açık 800 milyon dolarlara kadar tırmanacak. İthalat, pazarı büyütmüyor, yerli üretimden pay alıyor. Bu gidişle sıkıntılı zamanlar bittiğinde üretim yapacak fabrika ve çalışan kalmayacak.”
"SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR DURUM DEĞİL"
Ham madde ve yarı mamul ürünlerinde yüzde 100’ü aşan koruma önlemleri ve vergiler olduğunu söyleyen İçten, şu bilgileri aktardı: “Yan sanayi bizim en önemli paydaşımız, korunmasına karşı değiliz. Aksine teşvik edilerek bitmiş ürün maliyetlerimizi şişirmesine engel olalım. Ancak mevcut durumda yüzde 100’ün üzerindeki koruma hem maksadını aşıyor hem de yan sanayinin rehavete kapılmasına, Ar-Ge faaliyetlerinin durmasına yol açıyor. Bu da bizim çok yüksek maliyetlerle ham madde ve ara mamul tedarik etmemize neden oluyor. Küresel bir oyuncu olduğumuz ayakkabı endüstrimiz için bu sürdürülebilir bir durum değil.” Avrupa’nın en büyük üretim kapasitesine sahip olan ve 6 milyar dolarlık bir ekonomik büyüklüğe ulaşan sektörün, acil önlem alınmaması durumunda oyun dışı kalacağı uyarısı yapan İçten, kapanmayan fabrikaların da teker teker küçülme yoluna gittiğinin altını çizdi. En son Hadımköy’de üretim yapan ve bin 200 kişi istihdam eden fabrikanın kapandığını hatırlatan İçten, kapasite kullanım oranlarının da yüzde 50’ye düştüğünü kaydetti. Türkiye’nin sektörle ilgili stratejik bir karar vermesi gerektiğini savunan İçten, “Kanser hastasına kemoterapi yapılıyor ama gıda takviyesi yapmazsanız hasta kaybedilir” değerlendirmesinde bulundu.
"SATIŞINA VEYA REKLAMINA ARACI OLMAMALI"
Türkiye’de yıllık 200 milyon çifte yakın ‘çakma ayakkabı’ üretildiğinin altını çizen Berke İçten, bu ürünlerin Türkiye’ye maliyetinin yıllık 30 milyar TL’yi bulduğunu vurguladı. Çakma ürünlerin orijinaline değil markalaşmaya çalışan yerli üreticiye zarar verdiğinie dikkat çeken ve bu firmaların mevzuata uygun çalışmaya teşvik edilmesini talep eden İçten, kayıt altına alınamayanlara karşı ise ağır yaptırımlar getirilmesi gerektiğini söyledi. İçten, “Perakendeden başlayarak geriye doğru bir denetim zinciri oluşturulmalı. Ürünlerin sosyal medya kanallarından satışı ve reklamlarının yapılması yasaklanmalı. Online pazar yerleri bu ürünlerin satışına veya reklamına aracı olmamalı. Kargo firmalarının, tıpkı uyuşturucu ve silah gibi çakma ürün taşımalarını da önleyecek bir düzenleme yapılmalı” yorumunu yaptı.
“NE YAZIK Kİ GÖRÜNMÜYOR”
Döviz kuru nedeniyle ithalatın daha cazip hale geldiğini belirten Berke İçten, “Birebir aynı olan ürün Vietnam’da 11 dolara, bizde 17 dolara mal oluyor. Korumacılık vergilerine rağmen oradan getirmek daha uygun. Deri ayakkabıda Portekiz ile aynı fiyatlara ulaştık. Bizim 39 dolara sattığımızı onlar 40 dolara ancak satıyor. Hatta Güney İtalya bizden daha ucuz. Çin, Vietnam, Bangladeş ve Endonezya gibi ülkelerde işçilik maliyeti 100 dolarla 250 dolar arasında değişiyor. Aradaki farkı kapatacak bir durum ne yazık ki görünmüyor” şeklinde konuştuı.
