Salgın sebebiyle dünya genelinde ara verilen eğitim yeniden başladı. Türkiye'de yüz yüze eğitim sırasında maske kullanımı zorunlu. Diğer ülkeler ise kullanıp kullanmamayı tartışıyor. Kimi uzmanlar yüzü kapatılan çocukların kendilerini baskı altında, tedirgin hissettiğini söylerken bazıları da çocukların her şeye kısa sürede alıştığını öne sürüyor. Ancak uzmanlar, jest ve mimiklerin öğrenmede hayati olduğu; bu yüzden maskenin öğrenme çağındaki çocukların iletişimine engel teşkil edeceği konusunda hemfikir. İLETİŞİMİ ENGELLİYOR Toronto Üniversitesinde uygulamalı psikoloji ve insan gelişimi profesörü olan Kang Lee'ye göre yüz maskeleri çocuklar için sınıf arkadaşları ve öğretmenleriyle etkileşimde potansiyel problemlere yol açıyor. Maskeli eğitimin faydalarından çok zararlarına değinen Lee, çocukların maske takan kişiyi tanımayacağını ifade ederken şöyle diyor: Yüzümüzü, özellikle de yüz kaslarının çoğunu duyguları ifade etmek için kullanıyoruz. Kaslarımızın nasıl hareket ettiği, yanaklarımız ve dudaklarımız dahil olmak üzere duyguları iletmek için pek çok şey yapıyoruz. Ama şimdi onları maskeyle kapatıyoruz. Sosyal becerilerini geliştirmeye devam eden çocukların, kişinin yüzünü tam olarak görmeden belirli duyguları tanımada sorun yaşaması kaçınılmaz. Çocukların yüz maskesi takarken karşılaşabilecekleri bir başka sorun da dili anlama. Konuşma iletişimi yalnızca ses yoluyla gerçekleşmiyor. Çocuklar birini anlamaya çalıştıklarında, aslında gözlerine, burunlarına, ağızlarına ve dudaklarının nasıl hareket ettiğine dikkat ediyorlar. Daha sonra bu bilgiyi o kişinin ne hakkında konuştuğunu anlamak için kullanıyorlar. Yani birinin yüzünü görmeden, o kişinin ne söylediğini anlamak onlar için zor olabilir. DSÖ VE UNICEF NE DİYOR? Dünya Sağlık Örgütü tarafından bir araya getirilen uluslararası ve multidisipliner uzman grubu, çocuklarda maske kullanımını masaya yatırdı. Ardından bir takım tavsiyelerde bulunuldu. Buna göre 5 yaş ve altı çocukların maske takmasına gerek yok. 6-11 yaş arası çocuklar için maske kullanma kararı ise çocuğun bulunduğu ortamdaki bulaşma riskine göre belirlenmeli. 12 yaş ve üstü çocuklarda ise yetişkinlerle aynı şartlar altında, en az bir metre mesafeyi garanti edemedikleri ve bölgede yaygın bulaşma olduğu durumlarda maske takılmalı. "GEREKSİZ GÜVEN VERİYOR" Alman nörobilimci, psikiyatrist ve yazar Manfred Spitzer'in hazırladığı maske raporu ilginç bilgilerle dolu. "Etkisi olan her şeyin yan etkilerinin de olduğu tıbbi bir gerçektir" diyen Spitzer şu tespitlerde bulunuyor: Yüz maskesi takmak yanlış bir güvenlik hissi verebilir ve insanları diğer enfeksiyon kontrol tedbirlerine daha az uyumlu hale getirebilir. Konuşmayı anlamayla ilgili sorunlar sebebiyle insanlar kasıt olmaksızın birbirlerine yaklaşabilir ve bu nedenle enfeksiyon riskini artırabilir. Yüz maskesi takmak gözlüklerin buğulanmasına ve dolayısıyla rahatsızlıktan kazalara kadar her şeye neden olabilir. Yüz maskesi takmak, solunan havanın gözlere gitmesini sağlar. Bu rahatsız edici bir his ve gözlerinize dokunma dürtüsü oluşturur. Elleriniz mikroplu ise bulaştırmanız kaçınılmaz olur. Her solunum döngüsünde daha önce solunan karbondioksitin bir kısmı solunur. Eğer maske takan enfekte kişiler daha kirli hava yayarsa Covid-19'un yükünü daha da kötüleştirebilir. Enfekte kişiler maskedeki havayı yeniden soluduklarında virüs yükleri artar. Başka bir deyişle: Yüz maskeleri, pandeminin yükünü hafifletmek için tasarlanırken, aynı zamanda belirli şartlar altında daha da kötüleştirebilir. TÜRK UZMANLARIN ORTAK GÖRÜŞÜ: ÇOCUKLAR ZORLANMAMALI Okullarda zorunlu maske kullanımını uzmanlara sorduk. Öğrencilerin maske takması gerektiğini savunan Sağlık Bilimleri Üniversitesi (SBÜ) Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Mustafa Gerek "Maske takmanın, çocuğun psikolojik gelişimi üzerinde kalıcı, negatif bir etki bırakacağını düşünmek fazla iddialı olur. Çocuklar da koronavirüse yakalanabilir, hasta olabilir ve taşıyıcısı olabilirler. Bir kere maske, Covid-19'un kişiden kişiye ve ortamdan evlere taşınmasının önüne geçmeye katkı sağlıyor. Yine, kış mevsimi yaklaşıyor ve maske taktığımız için bu sene griple daha az karşılaşacağımızı düşünüyorum" dedi. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Mehmet Ceyhan da "Hastalığın ağır seyrettiği çocuklar var. Hayatını kaybedenler bile mevcut. Çocuklar okulda maske takmalı" ifadelerini kullandı. Çocuk Gelişim Uzmanı Emine Ergün ise şunları söyledi: Okul öncesi dönem çocuklarının; öğretmenine bağlanma, arkadaşlarıyla iletişim kurma, duygularını ifade etme, karşıdakinin duygularını anlama gibi beceriler için bütün yüzü görmesi çok önemli. Bu yaş üstündeki çocuklarda da ise maskenin daha sık kullanılması gerekebilir. İletişim ve etkileşim de çok kıymetli ama ilkokul ve sonrasındaki çocuklar bunu göz kontağı ile daha kolay halledebiliyorlar. Çocukları korumak için okullarda maske takılmalı ama bu zorlayarak yapılmamalı. HANGİ ÜLKE NE YAPIYOR? Belçika: Öğrenciye serbest öğretmen sınırlı İlkokuldaki öğrencilerin hiçbir zaman yüz maskesi takması gerekmezken, ilkokul öğretmenlerinin yalnızca sosyal mesafe kurallarına uymanın mümkün olmadığı durumlarda maske takması zorunludur. İngiltere: İlkokul öğrencileri takmıyor Birleşik Krallık hükümeti İngiltere'deki ilkokul öğrencileri için maske zorunluluğu getirmedi. Ancak ortaokul öğrencilerinin koridorlarda ve yoğun ortak kullanım alanlarında yüz maskesi takmalarını öneriyor. Avustralya: Derste maske yok İlkokul öğrencilerinin yüz maskesi takmaları gerekmiyor. Öğretmenler ve eğitim destek personelinin öğretim sırasında yüz maskesi takması gerekmiyor. Fransa: 11 yaş altına serbest Fransa'da okullara dönen öğrencilerde 11 yaşın üzerindeki çocukların maske takması isteniyor. Okullarda yoğunluğu önlemek için farklı saatlerde ders yapılmasına dikkat ediliyor. İtalya: Sınıf boyutları daha küçük olacak İtalya'da sınıflardaki öğrenci sayısı azaltıldı. Okullar cumartesi günleri de ders yapıyor. Öğrenciler ve öğretmenler maske takmak zorunda. Dersler mümkün olduğunca açık havada, tiyatro veya müze gibi büyük alanlarda yapılıyor. Almanya: Maskeler zorunlu değil Almanya'da maskeler zorunlu değil. Sınıflar "kohortlar" adı verilen, yüzlerce öğrenciden oluşan gruplar halinde yeniden düzenlendi. Kohortta sosyal mesafe kuralı yok, ancak her grubun okul bahçelerinde, vestiyerlerde ve kantinlerde kendi alanı var. Danimarka: Ne maske ne artış var Danimarka, Norveç ile birlikte, karantinadan sonra ilkokul çocuklarının sınıflara dönmesine izin veren ilk Avrupa ülkesi oldu. Çocukların ve öğretmenlerin maske takmaları gerekmiyor. Şu ana kadar enfeksiyonlarda bir artış görülmedi. Çin: Maske taşımak zorunlu Çin'de küçük çocukların maskeler takılıyken nefes almakta zorlanabileceği için ilkokullar ve anaokulları yüz maskesi zorunlu olmaktan çıkardı. Her ihtimale karşı öğrenciler yanlarında maske taşımak zorunda Neşra Durmaz TÜRKİYE