Tunceli son yıllarda olduğu gibi eğitimde başarılı iller arasında yer aldı. Liseye Geçiş Sınavı (LGS) sonuçlarının açıklanmasıyla en başarılı üç kent arasında yer alan Tunceli’nin bu başarısı incelendi. Fırat Üniversitesi Eğitim Programları ve Öğretimi Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hilal Kazu ile Munzur Üniversitesi Tunceli Meslek Yüksek Okulu Öğr. Gör Nilgün Demir, Tunceli’nin eğitimdeki bu başarısını araştırdı. Dersim Haber’den Ali Haydar Gözlü'nün haberine göre Tunceli’deki bu başarıya dair araştırma yapan Kazu ve Demir, LGS başarısının altında yatan nedenleri, eğitim ve eğitime verilen önemi anlattı. İşte Hilal Kazu ve Nilgün Demir’in, Ali Haydar Gözlü’ye Tunceli’nin eğitimdeki başarısına dair değerlendirmesi: TUNCELİ'NİN LGS BAŞARISI ÇOK DEĞİŞKENLİ BİR ETKİ SONUCU OLUŞMAKTA Eğitim sistemi içerisinde bir öğrencinin akademik başarısı, sadece öğrencinin bireysel çabası olarak karşımıza çıkmaz, birbiriyle ilişkili birçok faktörün ortak etkisi sonucu oluşur. Liselere Geçiş Sınavında başarılı olan öğrencilerin, başarılarının altında yatan nedenler düşünüldüğünde bunlar genellikle, öğrenciye ait özellikler, aile ve öğretmene ait faktörler, okulun sahip olduğu imkanlar ile öğretim programın uygulanması gibi değişkenlerle karşımıza çıkmaktadır. Tunceli’de LGS başarısını olanaklı kılan, öğrenciye ait özellikleri dikkate aldığımızda, öğrencilerimizin genellikle motivasyon düzeylerinin yüksek olduğu, zamanlarını etkili kullandıkları, verimli ders çalışma alışkanlıklarına sahip olduklarını görmekteyiz. Tunceli’de LGS’ye giren öğrenciler, akademik başarıyı yaşamlarını dönüştürebilecek en etkili değişken olarak görmektedir. Sosyal, kültürel ve ekonomik anlamda yaşadıkları ve maruz kaldıkları olumsuzlukları yalnız eğitim ile lehlerine çevirebilecekleri bilincine sahiptirler. Tunceli’de ebeveynlerin, çocuklarının akademik başarılarına sundukları önemli desteği de söylemeden geçemeyiz. İlde, anne- babaların eğitim düzeyleri ve farkındalıkları genellikle yüksek, bundan dolayı çocuklarının akademik kariyerlerinde destekleyici ve rehber olma pozisyonlarını başarı ile yerine getiriyorlar. Anne – babalar, çocuk yetiştirmede genellikle demokratik anne baba tutumunu benimsiyor. Ayrıca, ailelerin çocuklarının ev ödevlerini ve derslerini takip etmeleri, okul ve öğretmen ile olan sağlıklı ve etkili iletişimi, destekleyici ve teşvik edici davranışlarının tümü öğrencilerin LGS başarısı üzerinde etkilidir. İlin sanayi, turizm, tarım gibi ekonomik alanlarda düşük potansiyele sahip oluşu, bu nedenlerden dolayı potansiyel olarak ciddi bir istihdam krizi yaşaması, aileler açısından, eğitime yüklenen olumlu algının en önemli nedenidir. Ebeveynler, eğitim başarısını; çocuklarını ve kendilerini bu dezavantajlı durumdan çıkartacak önemli bir strateji olarak görüyor. Tunceli’de öğrencilerin LGS başarısını olanaklı kılan bir diğer etki ise öğretmen faktörüdür. Tunceli’de öğretmenlerin, öğrenciler ile kurduğu sıcak ilişki, sınıf içerisinde yaratmış oldukları olumlu atmosfer ve sınıf yönetiminde sergiledikleri demokratik tutum öğrenmeyi kolaylaştırıldığı gibi akademik başarıyı da arttırmıştır. Tunceli’de öğretmenlerin aşırı özveri ile mesleklerini icra etmeleri takdire şayandır. Öğretmenler, yeni sınav sitemini takip ederek öğrencilerin bilgilendirmekte, ev ziyaretleri ve bireysel görüşmeler ile ebeveynle iletişime geçerek, öğrencinin performansı hakkında geri dönütler vermekte, sınav için yardımcı kaynakları programa dâhil ederek, öğrencileri LGS sınavına hazırlamaktadırlar. Tunceli’de öğretmen eksiğinin ve sirkülâsyonunun az olması, LGS başarısını arttıran bir diğer faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Tunceli’de öğretmen eksiği yok denecek kadar azdır, özellikle okullarda bazı branşlar dışında öğretmen eksiği hemen hemen hiç bulunmamakta, hatta norm fazlası öğretmene bile rastlanmaktadır. Ayrıca, Tunceli’de görev yapan ücretli öğretmen sayısı ise oldukça düşüktür Türk Eğitim-Sen’in (2017), Türkiye’deki ücretli öğretmenlerin sayısını tespit edebilmek için yapmış olduğu bir araştırmanın bulgularına göre ücretli öğretmen sayısının en düşük olduğu il Tunceli’dir. Ayrıca, Tunceli’de görev yapan öğretmenler, Doğu ve Güneydoğu’da bulunan diğer illere göre daha uzun süre görev yapmaktadırlar. İl altyapısal ve sosyo-kültürel imkânların eksikliğine rağmen, Doğu ve Güneydoğu’nun diğer illerine nazaran göreceli olarak daha çekici bazı özelliklere sahiptir. MEB verilerine göre dışarıdan gelen bir öğretmenin kentte kalış süresi yaklaşık olarak “üç yıl” ile sınırlıdır. Bu kalış süresi, Doğu ve Güneydoğu’daki diğer illere göre Tunceli’de oldukça uzundur. Uzun kalış süresi, öğretmenin kente adaptasyonu ve verimi hakkında bize bazı önemli ipuçları verir. Öğrencilerin LGS başarısını etkileyen değişkenlerden bir diğeri ise okuldur. Diğer iller ile kıyasladığımızda Tunceli’de öğrenci mevcudunun düşük olduğu sınıflarda eğitim – öğretim görülmektedir. Kalabalık sınıflara nazaran öğrenci mevcudunun düşük olduğu bu sınıflarda, dinleme, anlama, okuma, yazma ve aktarma süreçlerinin toplamı olan öğrenme performansını, öğrencilerin üst seviyeye çıkardığına tanık olmaktayız. Türkiye’de ilkokullarda derslik başına düşen öğrenci sayısı 25 iken ortaöğretimde bu sayı 23’tür. Tunceli’de ise bu sayı Türkiye ortalamasının oldukça altında bir seyir izlemektedir. Yaklaşık bu sayı 12 civarındadır. Ayrıca, okulun fiziksel şartlarının uygunluğu, öğrencilerin LGS başarış için önemli bir motivasyon kaynağıdır. Eğitim-öğretim kurumunun fiziksel altyapısından kasıt; genellikle okulun yeri, büyüklüğü, aydınlatması, ısısı, gürültüye maruz kalıp kalmadığı ile sahip olduğu teknik donanım ve oyun alanları, spor ve konferans salonu gibi imkânlara sahipliğidir. Tunceli’de öğretim kurumların çoğu bu açıdan, Türkiye’nin geri kalan bölgelerine göre görece avantajlıdır. Tunceli Valiliğini, İl Milli Eğitim Müdürünü, okul müdürlerini ve idarecilerini, kente eğitim kalitesinin arttırılması ve eğitim ortamının iyileştirmesine yönelik izledikleri politikalardan dolayı tebrik etmek lazım. Tunceli bu anlamda oldukça şanslı bir il. EĞİTİME VERİLEN ÖNEMİN İSTATİSTİKSEL SONUÇLARI Türkiye’de yapılmış bazı istatistiksel araştırmaların bulguları derlendiğinde ve karşılaştırmaya tabii tutulduğunda, il bazında Tunceli’ye ait bazı ölçümlerin farkındalık /anlamlılık gösterdiği gözlenmiştir. Bu tablonun ortaya çıkmasında, eğitim seviyesinin kente yüksek oluşu ve bölgenin etno-kültürel özelliği başat bir rol oynamaktadır. Küçük bir kent olmasına rağmen Tunceli’yi, istatistiksel olarak faklı kılan bu ölçüm sonuçlarından ilki hane halkı büyüklüğünün düşük olmasıdır. TİÜK verilerine göre Tunceli’nin hane halkı büyüklüğü 2,8 dir. Aynı zamanda Tunceli tek kişilik hane halkı oranının en yüksek olduğu ildir de. Bu oran %24,9 dir. Tunceli ayrıca kaba evlenme hızının en düşük olduğu illerden birisidir. Tunceli’de kaba evlenme hızı TÜIK verilerine göre binde 5,59’ dur, İlk evlenme yaşı erkekte 30,2 yaş, kadında ise 26,8 yaş dır. Oysa 2016 yılında Türkiye genelinde ilk evlenme yaşı erkekler için 27,1, kadınlar için ise 24’ tür. Tunceli ilk evlenme yaşı itibari ile Türkiye ortalamasının üstünde yer almaktadır. Hatta İstatiksel olarak birincidir. Bunun altında da eğitime verilen önemin yattığı söylenebilir. Yine; TÜİK 'in 'çocuk gelin' haritasına bakıldığında Tunceli en son sıradadır. Yani, çocuk yaşta evliliğin en düşük olduğu kenttir. Türkiye’de suç oranlarının en düşük olduğu illerden birisi yine Tunceli’dir. Kentte hemen hemen adi suç (hırsızlık, gasp, tecavüz, adam kaçırma, öldürme vb.) yok denecek kadar az işlenmektedir. Tunceli, Türkiye genelinde, suç oranı en düşük 11. İldir. Kentte suç oranın düşük olmasının en önemli nedenlerinden birisi, eğitim seviyesinin yüksekliği ve eğitime verilen önemdir. Genellikle, eğitsel mekanizmaların devreye girmesi ve eğitimin kişide yol açtığı olumlu beklenti, suç işleme sonucu elde edilecek kazancın önüne geçtiğinden bireyde engelleme/nme duygusu oluşur Eğitime verilen önem ve eğitim sonucu kazanılan alışkanlıkların başında ise vatandaşlık sorumluluklarını yerine getirme gelmektedir. Tunceli bu konuda oldukça iddialı bir ildir. Vatandaşlık sorumluluklarından bir tanesi vergi borcunu zamanında ve eksiksiz ödemedir. Tuncelililer, vergi borcu, TEDAŞ elektrik faturası ve belediye su faturası gibi borçların ödemesinde oldukça duyarlıdır. Bizdeki verilere göre, Tunceli, Türkiye vergi tahsilâtı sıralamasında ikinci ildir.