2020'de koronavirüs sebebiyle alınan önlemler ekonomilerin yıl içinde zaman zaman durma noktasına gelmesine yol açtı. Geçen yıl dünya genelinde birçok ülkede üretim azalırken, yüz milyonlarca kişi devletlerin verdikleri desteklerle hayatını sürdürebildi. Türkiye ekonomisi bugün TÜİK'in açıkladığı verilere göre tüm olumsuzluklara rağmen 2020'de bir önceki yıla göre yüzde 1.8 büyümeyi başardı. Türkiye bu sonuçla şu ana kadar 2020 geneli verilerini açıklayan G20 ülkeleri arasında Çin'le beraber büyüme kaydedebilen 2 ülkeden birisi oldu. Koronavirüs salgınının ilk başladığı ülke olan Çin 2020'de yüzde 2.3 büyüdü. Salgından en çok Avrupa ekonomileri olumsuz etkilendi. AB ekonomisi yüzde 6.8 küçülürken, İspanya'da daralma yüzde 11, İtalya'da ise yüzde 8.9'u buldu. İngiliz ekonomisi ise 2020'de yüzde 9.9 daraldı. Dünyada en çok vakanın tespit edildiği, dünyanın en büyük ekonomisi ABD ise 2020'de yüzde 3.5 küçüldü. İTO BAŞKANI AVDAGİÇ: NORMALLEŞME BİZE İYİ GELİYOR Türkiye ekonomisinin 2020’de bile yüzde 1.8 büyüyerek, 1 Haziran’da başlayan normalleşme adımlarını katma değere çevirebildiğini ispatladığını söyleyen İTO Başkanı Şekib Avdagiç, “Normalleşme bize iyi geliyor. Türkiye, 2021’de de güçlü büyümesini sürdürmek için bugün Bakanlar Kurulu’ndan gelecek yeni normalleşme adımlarını can kulağıyla dinleyecektir.” dedi. İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı Şekib Avdagiç, Türkiye ekonomisinin 2020 yılında yüzde 1.8 büyümesine ilişkin, “OECD’de birinci sıradayız. Büyümede lokomotif imalat sanayii oldu. Korona yılında ekonomisi de diri çıkan ülke olmak ne kolay ne de azımsanacak bir başarıdır” değerlendirmesinde bulundu. Avdagiç, yaptığı yazılı açıklamada, Türkiye’nin gösterdiği canlı büyüme performansının herkesi sevindirdiğini kaydetti. Türkiye’nin 2020 yılında Çin ile birlikte, G-20 ülkeleri içinde büyüme gösterebilen iki ülkeden biri olduğunu belirten Avdagiç, “İmalat sanayi ürünlerine tüm dünyada artan talebi Türk iş dünyası iyi değerlendirdi. Bu süreç gösterdi ki, özel sektörümüz Türkiye için çok önemlidir. Özel sektörün ayakta kalması, Türkiye’nin ayakta kalması demektir.” dedi. Şekib Avdagiç, “Hem yıllık hem çeyreklik bazda en yüksek artışın makine ve teçhizat yatırımlarında yaşanması, gelecek için umut verdi. Bu gelecekteki talebe hazırlık yaptığımızın, ihracat kapasitemizin de artacağının işareti oldu.” diye konuştu. Türkiye ekonomisinin koronavirüsün başlangıç yılı 2020’de bile yüzde 1.8 büyüyerek, 1 Haziran’da başlayan normalleşme adımlarını katma değere çevirebildiğini ispat ettiğini kaydeden Şekib Avdagiç, “Normalleşme bize iyi geliyor. Türkiye, 2021’de de güçlü büyümesini sürdürmek için bugün Bakanlar Kurulu’ndan gelecek yeni normalleşme adımlarını can kulağıyla dinleyecektir.” değerlendirmesini yaptı. "TÜRKİYE ÜRETİMDEN VAZGEÇMEDİ" Dördüncü çeyrekteki yüzde 5,9’luk yüksek büyümenin çok değerli olduğunu kaydeden İTO Başkanı Avdagiç, “Faizlerin yükselmeye başladığı, salgın tedbirlerinin sıkılaştığı bir dönemde Türkiye üretimden vazgeçmedi. İmalatçılarımız var güçleriyle, fedakarca çalıştı. Perakendecilerimiz hizmet vermeye devam etti. İş insanlarımız ve girişimcilerimiz hızla duruma uyum göstererek e-ticarette de dünyadaki en hızlı büyümelerden birine imza attılar. Öte yandan bin 219 ürünün daha, öncelikli yatırım listesine alınmasını memnuniyetle karşılıyoruz. Bu düzenleme önümüzdeki dönemde yatırım şevkini artıracaktır.” diye konuştu. Şekib Avdagiç, “Bu büyüme rakamını yakalayan iş dünyamızın konsantrasyonun aynen devam etmesi gerekiyor. Bu çerçevede, yatırım ve üretim maliyetini doğrudan etkileyen kredi maliyetlerini makul seviyede tutmalıyız. Türkiye doğru yere odaklandığında her türlü sorunun üstesinden gelebiliyor.” dedi. ERDAL BAHÇIVAN: BU BÜYÜME SANAYİNİN BAŞARISIDIR Covid-19 pandemisi nedeniyle zorlu ekonomik faaliyet koşullarının yaşandığı 2020 yılında Türkiye'nin büyüme performansının, beklentilerin aksine pozitif bantta gerçekleşmiş olmasını değerli bulduğunu kaydeden İstanbul Sanayi Odası (İSO) Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan, "Bu büyüme ile ilgili dikkat çekmek istediğim nokta, sanayimizdeki büyümenin, Türkiye büyümesinden de öte bir başarı hikayesi olduğu gerçeğidir. Ülkemizin, ekonomisini pozitif büyümeyle kapattığı bir yılda en güçlü desteği imalat sanayiinden almış olması, biz sanayiciler için tek kelimeyle ifade edecek olursam gurur vericidir. Sanayimizin bu performansına, en zorlu ekonomik faaliyet koşullarında dahi ülke ekonomisinin en değerli teminatı ve omurgası olduğunun bir göstergesi olarak bakmalıyız" dedi. Bahçıvan, Türkiye sanayisinin, pandemi koşullarının yaşamımızda ve çalışma koşullarında yarattığı bütün zorlu koşullara rağmen, başta çalışanlarıyla ve yöneticileriyle olmak üzere iş ve tedarik ortaklarıyla dünyaya örnek olacak bir başarı hikayesi yazdığını belirterek, "Sanayimiz bu başarısıyla, bundan önce oluğu gibi, zorlu koşulların üstesinden gelme yeteneğini ve deneyimini değerlendirerek Türkiye ekonomisin 2020 yılını pozitif kapatmasına güç veren, destek veren bir onuru elde etmiştir. Bu gerçek bize şunu söylemektedir, gerek 2021, gerekse önümüzdeki yıllarda, sanayinin bu başarısını sürdürülebilir kılmamız bir zorunluluktur. Sanayimizin rekabet gücünü artırmak, teknolojik yapısını güçlendirmek, yeni yatırımların önünü açmak ve yeni pazarlar elde etmek adına bu başarının sürdürülebilir kılınması ülkemizin geleceği adına hayatidir. Başarıyı istikrarlı bir neticeye kavuşturmaya çalışırken, başarının başta finans, maliye, hukuk, vergi ve eğitim politikaları olmak üzere yapısal desteklerle taçlandırılması temel argümanımız olmalıdır. Ekonomik büyümemizde daha çok katma değer yaratan sanayi kaynaklı nitelikli büyümeyi, önümüzdeki yıllarda ancak bu şekilde kalıcı ve sürdürülebilir hale getirebiliriz" ifadelerini kullandı. MÜSİAD: TAKDİRE ŞAYAN Yakın tarihin en zorlu ekonomik süreci olan yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının, 2020 yılı genelinde küresel ekonominin daha önce yaşadığı hiçbir krizle kıyaslanamayacak kadar büyük bir belirsizlik ortamı oluşturduğunu belirten Müstakil Sanayici ve İş Adamları Derneği (MÜSİAD) Genel Başkanı Abdurrahman Kaan, "Hatırlayacağımız üzere 90'lı yıllarda Körfez Savaşları; 2000'li yıllarda 11 Eylül olayları, Irak Savaşı ve nihayet 2008 finans krizi; 2010'lara gelindiğinde ise Brexit ve 'Ticaret Savaşları' ile yüzleşmek zorunda kalan küresel ekonomi, böylece 2020'li yıllara da Kovid-19 kriziyle başlamış oldu." ifadelerini kullandı. Bu süreçte küresel sistemin hem arz hem de talep yönüyle büyük bir şoka girdiğini, sermaye, mal ve insan hareketliliğinin neredeyse durma noktasına geldiğini hatırlatan Kaan, şunları kaydetti "Böylesi zorlu bir dönemde Türkiye ekonomisinin pozitif büyüme trendini sürdürerek yıl genelinde yüzde 1,8 büyümesini, takdire şayan bir performans olarak değerlendiriyoruz. Aynı zamanda yılın son çeyreğinde yüzde 5,9 büyüyen Türkiye ekonomisi, G20 ülkeleri içerisinde 2020 genelinde Çin'le birlikte pozitif büyümeyi başaran tek ülke." "İHRACATA YÖNELİK İMALAT ÜRETİMİNE MUTLAKA AĞIRLIK VERMEMİZ GEREK" MÜSİAD Başkanı Kaan, Türkiye ekonomisinin söz konusu büyüme performansının sürdürülebilir bir niteliğe kavuşabilmesi için, önünde uzun ve zorlu bir yol bulunduğunu belirtti. Bu süreçte Kovid-19'la mücadeleyi oldukça dikkatli bir biçimde sürdürerek, ekonomik aktivitedeki canlılığı muhafaza etmek gerektiğini bildiren Kaan, "MÜSİAD olarak önümüzdeki dönemde, bugüne kadar üretim-ticaret-yatırım üçgeninde göstermiş olduğumuz çabanın üzerine çıkmamız gerektiğine inanıyoruz." ifadelerini kullandı. Bu bağlamda yılın 2020'nin son çeyreğinde hane halkı tüketiminde gözlenen yüzde 8,2’lik artışı ve yatırımların yüzde 10,3 genişlemesini memnuniyetle karşıladıklarını aktaran Kaan, şu değerlendirmelerde bulundu: "2021 yılında net dış talebin büyümeye daha fazla katkı verebilmesi için, ihracata yönelik imalat üretimine mutlaka ağırlık vermemiz gerektiğini yineliyoruz. Yılın son çeyreğinde yüzde 10,3 genişleyen sanayi sektörü ve yüzde 10,5 büyüyen imalat sanayisinin, büyümenin lokomotifi olma niteliğini 2021 yılında da sürdüreceğini temenni ediyoruz. Zira her fırsatta dile getirdiğimiz gibi büyük bir üretim üssü olmaya aday olan Türkiye’nin muadili olan ülkelerle kıyaslandığında en büyük avantajı, mevcut imalat potansiyeli ve esnek üretim kapasitesidir. Bu potansiyeliyle ülkemizin; 2021 yılı ve sonrasını kapsayan dönemde, birbiriyle uyumlu para ve maliye politikalarının da itici gücüyle, pozitif büyüme performansını artırarak sürdüreceğine inanıyoruz." ATO'DAN BÜYÜME AÇIKLAMASI Küresel ekonomiyi etkileyen Kovid-19 salgınının ekonomik faaliyetleri kısıtladığına işaret eden Ankara Ticaret Odası (ATO) Yönetim Kurulu Başkanı Gürsel Baran, Türkiye'nin 2020 yılının son çeyreğinde yüzde 5,9, yılın tamamında da yüzde 1,8 büyümesinin, kamu bankaları aracılığıyla iç tüketimin canlandırılmasının sonucu ve hükümet ile reel sektörün ortak başarısı olduğunu ifade etti. Baran, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın üzerinde hassasiyetle durduğu ekonomi ve hukuk reform paketlerinin Türkiye'nin kalıcı büyümesine olumlu katkısı olacağının altını çizerek, şunları kaydetti: "Pandeminin getirdiği yüke, ekonomik ve sosyal sorunlara rağmen Türkiye'nin 2020 yılını yüzde 1,8'lik büyümeyle kapatması büyük başarıdır. Türkiye ekonomisinin bundan sonrasında üretim, yatırım ve ihracat odaklı, istihdam oluşturan bir yapıyla kalıcı büyümeyi sağlaması beklentimizdir. İşsizlik bugün birçok ülkenin ortak sorunu. Ekonomimizin gücü olan genç bir nüfusumuz var ve bu nüfusu ekonomik ve sosyal açıdan verimli hale getirebilmek için istihdam oluşturan, yeni iş alanları açan bir büyüme modeline dönmemiz gerekiyor." Öte yandan salgın nedeniyle hizmet sektörü çatısı altında yer alan restoran, lokanta, kafe gibi işletmelerin sıkıntılı bir yıl yaşadığını hatırlatan Baran, "Hizmetler faaliyet kolunda yüzde 4,3'lük küçülme, sektörün zor günler yaşadığının rakamsal kanıtı oldu. Kademeli normalleşmeyle hizmet sektörünün faaliyete geçmesiyle birlikte sektörün büyümeye katkısı yeniden pozitife dönecektir." değerlendirmesinde bulundu. DEİK BAŞKANI OLPAK: GELECEK İÇİN POZİTİF SİNYAL VERDİ Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Başkanı Nail Olpak, büyüme verilerine ilişkin yaptığı yazılı açıklamada, tüm dünyayı etkisi altına alan pandeminin herkesin planlarını altüst ettiğini aktardı. Sürecin başında endişeli olduklarını, çok belirsizlik bulunduğunu belirten Olpak, "Ama dönüp baktığımızda endişelerin bir kısmı hala devam etse de çok hızlı bir adaptasyonla ekonomimizi ayakta tutmanın yollarını aradığımızı ve koşulların elverdiği ölçüde de başarı sağladığımızı görüyoruz. Elbette etkilendik ve salgın nedeniyle olumsuzluklar yaşadık. Ama bunun yanı sıra salgına rağmen sanayide yükselen potansiyelimizin, yerli üretim gücümüzün ve sürece hızla adapte olma kabiliyetimizin önemini bir kez daha gördük." değerlendirmesinde bulundu. "2021 BÜYÜMESİNİN YÜZDE 5 SEVİYESİNİN ÜSTÜNDE OLABİLECEĞİNİ ÖNGÖRÜYORUM" Nail Olpak, geçen yıl yaptıkları açıklamalarda, 2020'yi bazı kuruluşların eksi yüzde 5 tahminine rağmen yüzde 1'in üzerinde pozitif bir büyümeyle kapatmayı beklediklerini söylediklerini bildirdi. Olpak, "Bugün açıklanan 2020 yılı büyüme verileri, pandemiye rağmen büyüdüğümüzü ortaya koydu. 2020 büyümesi, gelecek için pozitif sinyal verdi. Pandemi sürecinde büyüyen nadir ülkelerden biri olduk. Yıllık büyümemiz yüzde 1,8 oldu. 2020 yılı son çeyrek büyümemiz de yüzde 5,9 oldu." ifadelerini kullandı. 2020 yılının tamamına bakıldığında GSYH bileşenleri açısından en hızlı artışın yatırımlar tarafında yaşandığını vurgulayan Olpak, şunları kaydetti: "Buna göre, yatırımlar yüzde 6,5 büyüdü. Yatırımların büyümesi, tarım ve sanayi sektöründe büyüme son derece önemli ve sevindirici. Makine ve teçhizat yatırımlarında 2020'de yıllık büyüme yüzde 21'i aştı. 2020'nin son çeyreğinde ise makine ve teçhizat yatırımları bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 38,7 arttı. Makine ve teçhizat yatırım harcamaları yıllık artışı yüzde 38,7 ile son 9,5 yılın en yüksek seviyesinde kaydedildi ve gelecek dönem üretim faaliyetleri için pozitif sinyal verdi. Elbette her şey toz pembe değil. Küçük esnaf ve hizmetler sektörü başta olmak üzere turizm, eğitim, ulaşım, lojistik ve inşaat sektöründe sorunlar var. Özellikle geniş kesimleri etkileyen sektörlere odaklı çözüm ve desteklere devam etmemiz gerekiyor. 2021 yılı ülkemiz ekonomisi için beklentilerimizi değerlendirecek olursak, dengeli iç talep ve güçlü dış talep katkısıyla büyümenin 2021 yılında iyi bir sıçrama yapması beklenmektedir. Bu çerçevede 2021 yılı büyümesinin dünya çapında olağanüstü bir gelişme yaşanmazsa yüzde 5 seviyesinin üstünde olabileceğini öngörüyorum. Ekonomik aktivite üzerindeki en büyük risk hiç kuşkusuz salgının seyri ve buna ilişkin alınan tedbirler olacak. 2020'nin son ayında aşı ile ilgili umutların artmış olması, 2021 yılına daha olumlu bakmamızı sağlıyor." İSTİB BAŞKANI ALİ KOPUZ: PANDEMİYE RAĞMEN YÜZDE 1,8 BÜYÜME BAŞARIDIR İSTİB Başkanı Kopuz, "Hükümetimizin son dönemde de gelir kaybı, kira ve ciro kaybı destekleri gibi uygulamalarla esnaf ve tacirlerimizi desteklemesi ve iş dünyamızın özverisi sayesinde yapılan çalışmaların meyvelerini son çeyrekte de aldık" dedi. İstanbul Ticaret Borsası Başkanı Ali Kopuz, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan dördüncü çeyrek Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) rakamlarına ilişkin, "Pandeminin yıkıcı etkisine rağmen 2020 yılının 4. çeyreğinde yüzde 5,9, 2020 yılının genelinde ise 1,8 büyüme başarıdır ve bu başarı Türkiye’ye inananlar ile devam edecektir." açıklamasını yaptı. Kopuz, yaptığı açıklamada TÜİK tarafından açıklanan 4. çeyrek ve 2020 büyüme rakamlarını değerlendirdi. Küresel bir tehdit olarak ortaya çıkan koronavirüs salgınının ekonomileri etkisi altına almasına rağmen Türkiye’nin 2020 yılını pozitif büyümeyle kapatacağını söylediğini aktaran Kopuz, "Nitekim 3. çeyrekte gerçekleşen yüzde 6,7’lik büyüme ekonomimizin toparlandığının göstergesi olmuştu. Hükümetimizin son dönemde de gelir kaybı, kira ve ciro kaybı destekleri gibi uygulamalarla esnaf ve tacirlerimizi desteklemesi ve iş dünyamızın özverisi sayesinde yapılan çalışmaların meyvelerini son çeyrekte de aldık. Böylece 2020 yılında sanayide yüzde 2 ve tarımda yüzde 4,8’lik bir büyüme gerçekleşti. Pandeminin yıkıcı etkisine rağmen 2020 yılının 4. çeyreğinde yüzde 5,9, 2020 yılının genelinde ise 1,8 büyüme başarıdır ve bu başarı Türkiye’ye inananlar ile devam edecektir." ifadelerini kullandı. 3. çeyrek büyüme verileri sonrasında Türkiye'nin G-20 ülkeleri arasında en hızlı büyüyen ülke olduğunu belirten Kopuz, "Manipülatif veriler açıklayan ve uluslararası düzeyde algı oluşturmaya çalışan kredi derecelendirme kuruluşları bile böyle bir sonuç çıkacağını bildiklerinden son hafta tahminlerini revize ettiler. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s, geçen hafta Türkiye’nin 2020 yılında yüzde 5 daralacağı yönündeki öngörüsünü, yüzde 1,1 büyüme olarak revize etti. Bu ne açıdan bakılırsa bakılsın kabul edilemez bir hata payıdır. Türkiye bu tip oyunlara, operasyonlara rağmen yolundan şaşmıyor ve başarı öyküsünü sürdürüyor." değerlendirmesini yaptı. "EKONOMİK ALANDAKİ ZORLUKLARA KARŞI BAĞIŞIKLIĞIMIZ DA GÜÇLENECEK" Ali Kopuz, Türkiye'de Kovid-19 aşısının yaygınlaşmasının önemine ilişkin de, "Dünyada en çok aşı yapan beşinci ülkeyiz. Aşı, sadece sağlık açısından değil aynı zamanda ekonomi açısından da normalleşme yönünde atılan çok önemli bir adım. Zira bizim virüse karşı bağışıklığımız arttıkça ülkemizin de ekonomik alandaki zorluklara karşı bağışıklığı güçlenecektir." ifadelerini kullandı. TÜMSİAD BAŞKANI DOĞAN: 2011 DAHA OLUMLU GEÇECEK Büyüme rakamlarını değerlendiren Tüm Sanayici ve İşadamları Derneği (TÜMSİAD) Genel Başkanı Yaşar Doğan ise şunları söyledi: "Ülkemiz, TÜİK verilerine göre 2020 yılını pozitif büyüme ile tamamlayan ülkelerden birisi oldu. 2020 yılı Covid-19 pandemisinin küresel ölçekte insanlığa, ülkelere ve ülke ekonomilerine zarar verdiği bir yıl oldu. Ülkemiz devletimizin zamanında aldığı tedbirler ile küresel sağlık krizinin zararlarını asgari seviyede tutma noktasında başarılı oldu. Geçen yılın üçüncü çeyreğinden itibaren ekonomik toparlanma eğilimi rakamlara yansımaya başlamıştı. Bugün açıklanan büyüme rakamları ile normalleşme eğiliminin güçlenerek sürdüğünü görüyoruz. Aşı uygulamasının yaygınlaşması ile birlikte günlük hayatın normale dönmesinin de önü açılıyor. Bunun da ekonomiye pozitif olarak yansıyacağını değerlendiriyoruz. Büyüme rakamlarındaki artış, piyasalara da olumlu yansıyor, topluma moral aşılıyor. Bu noktadan hareketle 2021 yılının ekonomik anlamda çok daha olumlu geçeceğinin emarelerini görüyoruz.