Sosyal güvenlik mevzuatı, sigortalı çalışanların boşta geçen bazı sürelerini borçlanmalarına olanak sağlıyor. Emeklilik için yapılan borçlanmaların başında askerlik ve doğum borçlanması geliyor. Emeklilik için boşta geçen hangi sürelerin borçlanılabileceği 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 41. maddesinde düzenleniyor. Borçlanma yapılabilecek süreler özetle şöyle: - Ücretsiz doğum ya da analık izin süreleri ile 4/a, 4/b ve 4/c statüsünde çalışan kadınların üç defaya mahsus olmak üzere her bir çocukta 2 yıla kadar boşta geçen süreleri. - Er veya erbaş olarak silah altında veya yedek subay, yedek astsubay okulunda geçen süreler. - 4/c kapsamında çalışanların aylıksız izin süreleri. - Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurt içinde veya yurt dışında geçirilen normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri. - Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri. - Sigortalı iken herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alındıktan sonra beraat edenlerin tutuklulukta ve gözaltında geçen süreleri. - Grev ve lokavtta geçen süreler. - Hekimlerin fahri asistanlıkta geçen süreleri. - Seçim için görevlerinden istifa eden ancak seçilemeyenlerin açıkta geçirdikleri süreler. Borçlanma hakkı, çalışanların eksik prim günlerini tamamlamalarına olanak sağlıyor. Staj sonrası doğan çocuklar için yapılan doğum borçlanması ile sigortalı çalışmaya başlamadan önce askere gidenlerin yaptıkları borçlanmalar ise eksik prim günlerini tamamlamanın yanı sıra sigorta başlangıç tarihini öne çekme fırsatı veriyor. Doğum borçlanması normalde sadece işe başladıktan sonra doğan çocuklar için yapılıyor. Ancak, öğrenciliğinde staj sigortası bulunan kadınlar, staj tarihi ile normal sigortalı çalışmaya başlama tarihi arasında doğan çocukları var ise doğum borçlanması yaptıkları süre kadar sigorta başlangıcını öne çekebiliyorlar. Askerlik, doğum başta olmak üzere emeklilik için yapılan borçlanmada ödenecek günlük prim tutarını, borçlanan kişiler serbestçe belirleyebiliyor. Bir günlük borçlanma için ödenecek prim tutarı, günlük asgari ücret ile bunun 7.5 katı arasındaki kazancın yüzde 32’si olarak ödeniyor. Örneğin 2020 yılında bir günlük borçlanma tutarı 31.39 TL ile 235.44 TL arasında değişiyor. En düşük kazanç üzerinden bu yıl 540 günlük (18 ay) askerlik borçlanması yapan kişinin 16 bin 950 lira, bir çocuk için 720 günlük (2 yıl) doğum borçlanması yapan kadın çalışanın da 22 bin 600 lira ödemesi gerekiyor. Bunlar asgari tutarlar. Daha yüksek emekli aylığı bağlatmak isteyenler, bu tutarların 7.5 katına kadar prim ödeyebilirler. VERGİ İNDİRİMİNDEN YARARLANAN BORÇLANMA MALİYETİNİ AZALTIR Gelir Vergisi Kanunu uyarınca, ücretliler, emeklilik borçlanması amacıyla SGK’ya yaptıkları prim ödemelerini, gider olarak gösterebilirler. Böylece ücret gelirleri için ödeyecekleri vergiden mahsup edebilirler. Borçlanma primini en düşük tutardan yatıran da bunun 7.5 katı olan tavandan yatıran da bu haktan yararlanabiliyor. Ödenen primler, ödemenin yapıldığı aydan başlayarak gelir vergisi matrahının tespitinde gider olarak gösterilebiliyor. Vergi indiriminden yararlanabilmek için borçlanmayla ilgili ödeme belgesinin işverene verilmesi gerekir. Belge işverene verildiği aydan başlayarak, takvim yılı sınırlaması olmaksızın, ödenen tutarın tamamı kazançtan indirilebilir. İş Kanunu’na tabi çalışan ve brüt kazancı 4 bin lira olan bir kişinin 18 aylık askerlik borçlanması için ağustos ayında 16 bin 950 lira prim ödediğini varsayalım. Bu kişi ağustos ayında yüzde 20’lik gelir vergisi dilimine girer. Asgari geçim indirimi mahsup edildiğinde toplam 2 bin 500 liralık vergi indirimi elde eder. Böylece, ödemiş olduğu primin yüzde 15’ini geri alır. Daha uzun süreler için yapılmakta olan doğum borçlanmalarında vergi indirimi avantajı daha da fazla olur. BORÇLANMAYI ÇALIŞIRKEN YAPIN Vergi indiriminden yararlanabilmek için borçlanmaların çalışırken yapılması gerekir. İşsiz iken veya herhangi bir işte çalışılmadığı dönemde borçlanma yapanlar, vergi indiriminden yararlanamaz. Nitekim Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 16 Haziran 2020 tarihli özelgesinde, çalışmaya başlamadan 3 yıl önce doğum borçlanması yapan bir kadının vergi indiriminden yararlanamayacağı belirtildi. SERBEST MESLEK KAZANCI ELDE EDENLER NASIL YARARLANABİLİR? Serbest meslek kazancından dolayı gelir vergisi mükellefi olanlar da emeklilik için ödedikleri borçlanma primlerini vergi matrahından indirebilirler. Ödemenin yapıldığı tarihe ilişkin serbest meslek kazancı nedeniyle verilecek yıllık gelir vergisi beyannamesinde beyan edilen gelirden indirim yapabilirler. Örneğin bu yıl borçlanma yapan bir serbest meslek erbabının, gelecek yıl vergi beyannamesi doldururken borçlanma prim tutarını gider olarak göstermesi gerekir.