NTV'den Prof. Dr. Cem Kılıç, koronavirüs salgını sonrası büyük önem kazanan ve binlerce şirketin tercih ettiği uzaktan çalışma modeline ilişkin dikkat çeken bir yazı kaleme aldı. Kılıç, "Borçlar Kanunu’nun 413. maddesine göre işveren işçiye iş için gerekli araç ve malzemeyi sağlamakla yükümlüdür" ibaresinin yer aldığı bilgisini vererek, uzaktan çalışmada işverenlerin işçinin masrafları karşılaması gerektiğine dikkat çekti. İşte Cem Kılıç'ın o yazısı: İşçinin iş için yaptığı bir gider varsa bu gider işveren tarafından karşılanır. Bu kural, uzaktan çalışma nedeniyle önem kazandı. Örneğin bir işin yapılabilmesi için elektrik ve internet kullanımı zorunlu ise işveren bu masrafların bedellerini karşılamak zorundadır. İş sözleşmesinde işverenin temel borcunun ücret ödeme borcu olduğu bilinmekle birlikte, işçinin elde ettiği ücretten işveren için harcamak zorunda kaldığı tutarların genellikle göz önüne alınmadığı görülmektedir. İşveren işin yapılması için gerekli olan araç ve gereçleri temin etmekle, üretim yapılacak malzemeyi işçiye vermekle yükümlüdür. İşçinin iş için yaptığı bir gider varsa bu gider de işveren tarafından karşılanmalıdır. Kurallar bütün iş sözleşmeleri için geçerli olup, uzaktan çalışmanın yaygınlaştığı günümüzde bu tür çalışmalar için daha da önem kazanmıştır. ARAÇ VE MALZEME Borçlar Kanunu’nun 413. maddesine göre işveren işçiye iş için gerekli araç ve malzemeyi sağlamakla yükümlüdür. Araç, işçinin işi yapabilmesi için gerekli olan bilgisayar, telefon, makine, araba, kulaklık, yazıcı, tezgah, tamir takımı vb. ürünlerdir. Malzeme ise hem araçların kullanılabilmesi hem de üretim çıktılarının oluşturulabilmesi için gerekli olan maddelerdir. İşverenin araç ve malzemeyi sağlama borcunun istisnası, işçi ile bunların işçi tarafından karşılanacağına dair anlaşma yapılması veya yerel adetin bu araç ve malzemenin işçi tarafından sağlanacağına ilişkin yerleşmiş uygulamadır. İki istisnadan birinin olması halinde araç ve malzeme işçi tarafından sağlanacaktır. Araç ve malzemenin işçi tarafından sağlanması, bu maddelerin bedellerinin işçi tarafından ödeneceği anlamına gelmemektedir. 413. maddenin ikinci fıkrasında araç ve malzemenin işçi tarafından sağlanacağına ilişkin anlaşma olması halinde, aksi anlaşmada kararlaştırılmadıkça veya yerel âdet bulunmadıkça işçiye uygun bir karşılık ödeneceği hüküm altına alınmıştır. Araç ve malzemeyi işçi sağlasa bile buna ilişkin bedel işveren tarafından ödenecektir. Bedel ödenmeyeceğine dair de işçi ile anlaşmak mümkündür. Bedel ödenmemesi yerleşmiş bir uygulama haline gelmiş ise yine bedel ödenmeyecektir. İstisnalar dışında, araç ve malzeme işçi tarafından sağlanmışsa bedel ödenmesi gerekmektedir. Araç ve malzeme sağlama yükümlüğü işverende olup işveren bunları sağlamıyorsa işçi çalışmaksızın ücrete hak kazanacaktır. Bu durumda işveren üzerine düşen yükümlülüğü yerine getirmediği için işçi iş görememekte, iş görememesi işverenden kaynaklandığı için çalışmaksızın ücrete hak kazanmaktadır. Araç ve malzeme yükümlülüğü yerel adet ya da sözleşmeden işçinin üzerinde ise araç ve malzemenin bulunmaması halinde işçi çalışmaksızın ücrete hak kazanamayacak, iş görme borcunu yerine getirmemesinin sonuçları ile karşılaşacaktır. Bu nedenle yapılacak iş için gerekli olabilecek bütün araç ve malzemeler dikkatli düşünülerek, sözleşme imzalanmalıdır. YAPILAN GİDERLERİ ÖDEME BORCU İşin görülmesi için zorunlu olarak yapılan giderler, işveren tarafından karşılanmak zorundadır. İşveren, işçiyi işyeri dışında çalıştırdığı takdirde, geçimi için zorunlu olan harcamaları da ödemekle yükümlüdür. Zorunlu harcamaların işçi tarafından bizzat karşılanmasına ilişkin anlaşmalar geçersizdir. Zorunlu harcamalara ilişkin giderlerin önce işçi tarafından yapılacağı kararlaştırılabilirse de nihayetinde karşılanan bu bedelin işveren tarafından işçiye ödenmesi zorunludur. Bu tür zorunlu harcamaları işçi üzerinde bırakan anlaşmalar geçersizdir. Örneğin işin yapılması için elektrik ve internet kullanımı zorunlu ise işveren bunların bedellerini karşılamak zorunda kalacaktır. EN GEÇ AYDA BİR ÖDENMELİ Zorunlu harcamaların işçi tarafından karşılanması halinde, bu bedelin işveren tarafından işçiye ne zaman ödeneceği de büyük önem arz etmektedir. Karşılanan bedel, işçinin ücretinden belirli bir dönem için yoksun kalabilmesine sebep olabilmektedir. Bu nedenle Borçlar Kanunu işverenin ilgili bedelleri ödeme süresine de bir sınırlama getirmiştir. İşçinin yapmış olduğu giderlerden doğan alacağı, daha kısa bir süre kararlaştırılmamışsa veya yerel âdet yoksa, her defasında ücretle birlikte ödenir. Ücret de en geç ayda bir ödeneceği için bu tür bedeller en geç ayda bir ödenmek zorundadır. Eğer zorunlu harcamalar düzenli olarak yapılıyorsa, işçinin harcama yapması beklenmeden, avans ödeme yükümlülüğü de getiril-miştir. Bu şekilde ikincil bir koruma getirilmiş olmaktadır. İşçi, sözleşmeden doğan borçlarını yerine getirmek için düzenli olarak masraf yapıyorsa, kendisine en az ayda bir olmak üzere belirli aralıklarla avans verilmelidir. GÖTÜRÜ BEDEL KARARLAŞTIRILABİLİR Yazılı olarak yapılmış bir hizmet veya toplu iş sözleşmesinde, bizzat işçi tarafından karşılanması kararlaştırılan harcamaların, işçiye götürü biçimde günlük, haftalık veya aylık olarak ödenmesi öngörülebilir. Ancak bu ödeme, zorunlu harcamaları karşılayacak miktardan az olamaz. Bu nedenle götürü bir bedel ödeniyorsa, işçinin fiilen yaptığı harcama en geç ayda bir kontrol edilmeli, götürü bedelin üstüne çıkmış ise, ilgili ay için derhal tamamlama yapılmalıdır. TAŞITLARA İLİŞKİN ÖZEL DÜZENLEME İşçi, işin görülmesi için taşıma aracı kullanıyorsa, taşıtın işletilmesi ve bakımı için gerekli olağan giderler, hizmet için kullanıldığı ölçüde işverence karşılanır. İşçi kendi motorlu aracını kullanıyorsa, işveren ayrıca bu araçla ilgili vergiyi, zorunlu mali sorumluluk sigortası primini ve aracın yıpranması karşılığında uygun bir tazminatı işçiye ödemekle yükümlüdür. İşçi kendisine ait diğer taşıma araçlarını ve hayvanlarını kullanıyorsa işveren, bunların kullanma ve bakımı için gerekli olan olağan giderleri hizmet için kullanıldığı ölçüde karşılamakla yükümlüdür.