İstenmeyen büyükelçi krizleri geçmişte de yaşandı. İran, Libya, Suriye, Mısır, İsviçre, Bulgar ve Hollandalı elçilere kapı gösterildi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, Osman Kavala için bildiri yayınlayan Batılı 10 büyükelçinin "istenmeyen kişi" ilan edilmesine yönelik açıklaması Türkiye’yi dünya gündemine taşıdı. Ankara geri adım atmadı, büyükelçiler çark etti.
Söz konusu diplomatlar, ülkelerine gönderilseydi dünya diplomasi tarihinde bir ilk yaşanacaktı. Ancak Türkiye 'istenmeyen' krizlere yabancı değil. Şimdiye kadar birçok büyükelçi ülkelerine gönderildi.
İşte tarihimizdeki o diplomatik krizler:
1- 18 Nisan 1986’da iki Libyalı, ABD'nin ülkelerini bombalamasını sebep göstererek Ankara’daki Amerikan Subayevi’ne bomba attı. Eylemciler bombaları Libya Büyükelçiliği’nden aldıklarını söyledi. Libya’nın Ankara Büyükelçisi Abdülmalik, sessiz sedasız Trablus’a gönderildi.
2- Ürdün Büyükelçiliği Başkâtibi Ziad Cevdet Sati 24 Temmuz 1985’te Ankara’da öldürüldü. Savcılar cinayetten Suriye Büyükelçiliği 2. Kâtibi Belledi’yi sorumlu tuttu. Suriyeli diplomat "persona non grata" ilan edilmeden ülkesinin yolunu tuttu.
3- 16 Nisan 1987’de Refah Partisi’nin Konya’da düzenlediği Filistin mitingine İran’ın Ankara Büyükelçisi Manucehr Mottaki de katıldı. ABD ve Sovyet bayraklarının yakıldığı miting sonrası Türk dışişleri, rahatsızlığını bildirdi. Mottaki Türkiye’den ayrıldı.
4- PKK, 1993’de Türkiye'nin Bern Büyükelçiliğine saldırdı. Büyükelçisi Kaya Toperi koruma polisleriyle birlikte silahını ateşledi. İsviçre makamları, dokunulmazlığı olmasına rağmen Toperi’yi sorgulamak istedi. Türkiye de benzer bir uygulamayı İsviçre’nin Ankara’daki büyükelçisi için istedi. İki ülke elçileri karşılıklı istenmeyen kişi ilan edildi ve geri çekildi.
5- İran’ın Ankara Büyükelçisi Muhammed Rıza Bagheri, 1 Şubat 1997’de Sincan’daki Kudüs Gecesi’nde konuşma yapınca 'istenmeyen adam' ilan edildi. Tahran’daki Türk Büyükelçisi Osman Korutürk de merkeze alındı.
6- Mısır, 2013’te Kahire Büyükelçisi Hüseyin Avni Botsalı’yı "iç işlerimize karışıyor" diyerek "istenmeyen adam" ilan etti. Türkiye de misilleme yaparak Mısır’ın Ankara Büyükelçisi Abderahman Salaheldin'i ülkesine gönderdi.
7- Bulgaristan 2016’da diplomasiyle uyuşmayan faaliyetlerde bulunduğu gerekçesiyle Diyanet İşleri Başkanlığı mensubu Uğur Emiroğlu’nu istenmeyen adam ilan etti. Türkiye de İstanbul Başkonsolosluğunda görevli Konsolos Zorrnitsa Petrova Apostolova için aynı muameyi yaptı.
8- 2017’de Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’nun uçağına iniş izni vermeyen Hollanda, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Fatma Betül Sayan Kaya’yı da siyasi propaganda yapmasına karşı oldukları için istenmeyen kişi ilan etti. Türkiye’nin Lahey Büyükelçiliği maslahatgüzarı da gözaltına alındı. Bunun üzerine Türkiye, izinli olarak Türkiye dışında bulunan Hollanda Büyükelçisinin bir müddet görevine dönmemesini istedi.
Osman SAĞIRLI
