2017 yılının Eylül ayıydı. Amerika’dan döneli bir yıl olmuştu. Geçen bir yıl içerisinde Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde yürütülen Milli İzleme Sınavı ve  Ölçme Değerlendirme Merkezlerinin kurulması sürecinde yer almıştım. Her ne kadar benim için iyi bir başlangıç olsa da asıl derdim Türk Milli Eğitim Sistemini SINAV baskısından kurtarmak idi. Eylül ayında bir gün telefonum çaldı. Arayan bir Hoca’mdı. Ortaokuldan liseye geçişte yapılan TEOG sınavı lağvedilerek yerine özellikle sınavsız geçiş üzerine kurgulanan alternatif bir sistem kurgusu düşünülmekteydi. Tüm derdi sınavsız geçiş olan ben o süreçte gördüm ki kısa vadede Türkiye’nin kademler arası geçişte alternatif bir yol bulma ihtimali de bulunmamaktaydı.

Dünyada hemen hemen tüm sistemler arz-talep dengesine bağlı olarak çalışır. Eğitim sisteminde sınavla öğrenci alan kurumların da sınav yapmalarındaki temel mantık aslında budur. Sınırlı sayıda kontenjan için kontenjan sayısından fazla sayıda birey olduğunda şu veya bu yöntemlerle bu bireyleri sıralamak gerekmektedir. Türk Eğitim Sisteminde yapılan kademeler arası geçiş sınavlarının da mantığı budur. Bu sınavlardan kurtulmanın ise tek yolu vardır: Okullar arasındaki başarı farklarının azaltılması. Dünyadaki tüm eğitim sistemlerinde aynı eğitim kademsinde hizmet verip, aynı devletin kontrolünde olduğu halde diğerlerinden daha iyi okullar vardır. Bazı ülkeler bu başarı makasını dar tutarken, bazı ülkelerde başarı makası daha açıktır. Türkiye’de maalesef bu başarı makası oldukça fazladır. Öncelikli olarak bu makas kapatılmadığı müddetçe de Türkiye’de sınavların adları, içerikleri, süreleri vs. değişseler de sınavlar varlıklarını sürdürmeye devam edeceklerdir.

Aslına bakarsanız Türk Milli Eğitim Sistemi kavramı dahi sınav baskısı altında ezilmekte bir nevi Türk Milli Öğretim Sistemi gibi bir kavram ortaya çıkmaktadır. Yani sistemi domine eden yegâne güç sınavdır. Bizde sistemin tüm bileşenleri en kolay sınavlara adapte olurlar. Bugün bakanlık bir reform uygulaması ortaya koysa bunun sahada kabul edilme, sindirilme ve uygulama süreleri aylar ve hatta yıllar alsa da sınav sistemlerinde yapılan şekilsel değişiklikler sistemin tüm ögeleri (öğrenci, öğretmen, veli, yayıncı vs.) tarafında hızlı bir şekilde kabullenilmekte ve adapte olunmaktadır. Yeni LGS kurgusunun 2017 yılında ortaya çıkmasının arkasında da bu fikir vardı. Madem sınava uyum neredeyse mükemmel gerçekleşiyor o zaman sınav eliyle sınıfın içerisine müdahale edilebilir fikri ortaya çıktı.

Son 20 yılda eğitim içeriğinde ve programında, kullanılacak yöntem ve tekniklerde ve sınıf içi ölçme değerlendirme paradigmalarında ciddi değişimler yapılmaya çalışılmııştır. Ancak sistemde herhangi bir reformun sınıf içinde karşılığının olabilmesi için mutlaka sınava hizmet ediyor olması gerekiyor. Yapılan reformlar bakanlık koridorlarında heyecan ve mutlulukla karşılansa da okul bahçesine girmeye çalışırken okulu çevreleyen sınav duvarını aşamayarak etkisiz kalıyordu. Bir nevi bakanlığın eğitim-öğretime dair gündemi ile okulların eğitim-öğretime dair gündemlerinin farklılaşması durumu ortaya çıkıyordu. Bu noktada 2017 yılında bana fikrimi sorduklarında “kısa vadede sınavın ortadan kalkma ihtimalinin olmadığını, ancak sınav kurgusunun ve sorulan soruların 21 yy. becerileri, ve Bloom taksonomisinde yer alan üst düzey bilişsel alanlara göre düzenlenmesi durumunda sınıfın içerisinde yaşanan konu-test-konu-test….. döngüsünü değiştirebileceğimizi” anlattım. Aslına bakarsanız artık öğrencilerin bir test kitabından sürekli soru çözerek başarılı olamayacakları bir sınav yapımız bulunmaktadır.

Şu anda artık 2 yıllık bir sınav tecrübemiz var. Öncelikle LGS sınavı için şunu vurgulamak gerekir. Sınavın temel dayanak noktası “OKUDUĞUNU ANLAMA”dır. Yani sınavın müfredat anlamında kazanımlara yönelik kurgusu kazanıma dayalı bilgiyi ölçmekten ziyade “OKUDUĞUNU ANLAMA” becerisi üzerine odaklanmaktadır. Sınavda sorulan ve “İYİ SORU” olarak nitelendirilen soruların akışı:

1. Bilgiyi ver.

2. O bilgi hakkında örnek ver.

3. Bilgi ve örneğe dayalı soru sor.

olarak kurgulanmıştır. Bu noktada sınavı TEOG, SBS, OKS gibi ilkel (basit) muadillerinden ayıran en temel özellik budur. Tabi bu sınavlarla karşılaştırıldığında LGS’nin hem artıları hem de ciddi anlamda “özellikle geçerlik konusunda” eksiklikleri bulunmaktadır (Bu ayrı bir yazının konusu).

Bu tür sınavlarda stresle haşır neşir olan üç birey bulunmaktadır:

- öğrenci

-öğretmen

-veli

Bundan 3 ay önce Çin’in Wuhan eyaletinde bir hayvan pazarında ortaya çıkan bir virüsün Uşak’ın Banaz’ının bir köyünde umreden dönenleri ziyarete giden vatandaşı öldüreceğini biri bize anlatsaydı NETFLIX dizisi tadında dinlerdik. Ancak maalesef bugün bunu canlı olarak yaşamaktayız. MEB bu süreçte çok hızlı adımlar atarak süreci oldukça iyi yönetmektedir. Bu kapsamda sorulan bazı soruların cevaplarını aşağıda bulabilirsiniz:

SINAVA TÜM ÖĞRENCİLERİN KATILMA ZORUNLULUĞU VAR MIDIR?

"Hayır, sınava katılma zorunluluğu bulunmamaktadır."

RESMİ VE ÖZEL ORTAOKULLAR, İMAM HATİP ORTAOKULLARI VE GEÇİCİ EĞİTİM MERKEZİ ÖĞRENCİLERİNİN BAŞVURU ŞARTLARI NELERDİR?

"2019-2020 eğitim öğretim yılında resmi, özel ve imam hatip ortaokullarının 8'inci sınıfında öğrenim gören tüm öğrenciler ile geçici eğitim merkezlerinde örgün ortaöğretim kurumuna kayıt olma şartını taşıyan 8'inci sınıf öğrencilerinin, merkezi sınav başvurusu Bakanlık tarafından yapılacaktır."

AÇIK ÖĞRETİM ORTAOKULU ÖĞRENCİLERİNİN BAŞVURU ŞARTLARI NELERDİR?

"Örgün ortaöğretim kurumuna kayıt olma şartını taşıyan ve öğrenim gördüğü okulun 8'inci sınıfına devam eden öğrenciler merkezi sınava başvurabilir."

YURT DIŞINDA E-OKUL SİSTEMİNDE KAYITLI OLMAYAN OKULLARDA ÖĞRENİM GÖREN ÖĞRENCİLERİN BAŞVURU ŞARTLARI NELERDİR?

"Milli Eğitim Bakanlığı Denklik Yönetmeliği esas alınarak öğrenim belgesi kontrol edilenler Türkiye'deki 8'inci sınıf seviyesine denk sınıfta öğrenim görüyor olmak şartıyla başvurularını, 3-14 Nisan'da Türkiye Cumhuriyeti büyükelçilik, başkonsolosluk veya konsoloslukları üzerinden yapacaktır."

SINAVSIZ ÖĞRENCİ ALAN OKUL TERCİH EDECEĞİM, SINAVA GİRMELİ MİYİM?

"Hayır, sınavsız öğrenci alan okulları tercih edecek öğrencilerin bu sınava girmeleri zorunlu değildir."

SINAV GİRİŞ BELGESİ NEREDEN ALINACAK?

"Fotoğraflı sınav giriş belgesi, elektronik ortamda okul müdürlükleri tarafından alınacak, mühürlenerek onaylandıktan sonra öğrenciye teslim edilecektir."

YURT DIŞINDA E-OKUL SİSTEMİNE KAYITLI OLMAYAN ÖĞRENCİLER SINAV GİRİŞ BELGELERİNİ NEREDEN ALACAK?

"Yurt dışında e-Okul sistemine kayıtlı olmayan öğrenciler sınav giriş belgelerini 28 Mayıs'tan itibaren, bulundukları ülkenin Türkiye Cumhuriyeti büyükelçilik, başkonsolosluk veya konsolosluklarından alacak ve onaylatacaktır."

MERKEZİ SINAV OTURUM SAYISI KAÇTIR, SÜRESİ NE KADARDIR?

"Sınav 2 oturumdan oluşmaktadır. 1. oturum sözel alan 75 dakika, 2. oturum sayısal alan 80 dakika olacaktır."

MERKEZİ SINAVDA OTURUMLARDA HANGİ DERSLER YER ALMAKTADIR, SORU DAĞILIMI NASIL OLACAK?

"Merkezi sınav birinci oturum sözel alanda Türkçe, T.C. inkılap tarihi ve Atatürkçülük, din kültürü ve ahlak bilgisi ile yabancı dil, ikinci oturum sayısal alanda ise matematik ve fen bilimleri dersleri yer alacaktır. Soru dağılımı ise birinci oturum sözel alan Türkçe 20 soru, T.C. inkılap tarihi ve Atatürkçülük 10 soru, din kültürü ve ahlak bilgisi 10 soru, yabancı dil 10 soru olmak üzere toplam 50 soru, ikinci oturum sayısal alan matematik 20 soru, fen bilimleri 20 soru olmak üzere toplam 40 soru şeklinde olacaktır."

ÖZEL GEREKSİNİMİ OLAN ÖĞRENCİLER SÜREKLİ KULLANDIKLARI ARAÇ GEREÇLERİNİ SINAV ESNASINDA YANLARINDA BULUNDURABİLECEK Mİ?

"Özel eğitim ihtiyacı olan öğrenciler, sürekli kullandıkları araç-gereç ve cihazları kendilerinin getirmesi kaydıyla sınavda kullanabilecektir."

YABANCI DİL DERSİNDEN KİMLER MUAF OLABİLECEK?

"İşitme yetersizliği, zihinsel yetersizliği veya otizm spektrum bozukluğu olan öğrencilerin yabancı dil dersinin testinden muaf olabilmesi ve bilgilerinin MEBBİS-RAM modülüne işlenmesi için bu durumun, veli tarafından öğrencinin kayıtlı olduğu okul müdürlüğüne bildirilmesi gerekmektedir."

EVDE VEYA HASTANEDE EĞİTİM HİZMETİ ALAN ÖĞRENCİLER SINAVA NEREDE GİRECEK?

"Evde veya hastanede eğitim hizmeti alan öğrencilere yetersizlik durumlarına göre sınav tedbir hizmeti sunulabilmesi için öğrencilerin sınava alınacağı adresin, veliler/vasiler tarafından öğrencinin kayıtlı olduğu okul müdürlüğüne, okul müdürlüğü tarafından ise ilgili RAM'a bildirilmesi gerekmektedir."

BAKANLIK TARAFINDAN BAŞVURUSU MERKEZİ OLARAK YAPILAN HER ÖĞRENCİ SINAVA GİRMEK ZORUNDA MI?

"Hayır, sınava katılma zorunluluğu bulunmamaktadır."

OKULLAR TATİL OLDU, SINAVDA SORULACAK SORULAR HANGİ KONULARI İÇERECEK?

"Her alan için 8'inci sınıfın sınava esas derslerinden, 2019-2020 eğitim öğretim yılı birinci dönem sonu itibarıyla öğretimi tamamlanan konu ve kazanmalara göre öğrencinin okuduğunu anlama, yorumlama, sonuç çıkarma, problem çözme, analiz yapma, eleştirel düşünme, bilimsel süreç ve benzeri becerilerini ölçecek nitelikte sorular yer alacaktır."

BİRİNCİ DÖNEM KONULARI HANGİLERİDİR?

"Birinci dönem konu ve kazanımları Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 'http://ttkb.meb.gov.tr' internet adresinde yayınlanmıştır."

GÖRME YETERSİZLİĞİ OLAN ÇOCUĞUM SINAVA GİRECEK NE YAPMALIYIM?

"Yapmanız gereken herhangi bir işlem bulunmamaktadır, okul müdürlüğü ve RAM müdürlükleri tüm işlemleri tamamlayacak ve çocuğunuzun durumuna uygun sınav hizmetini alması sağlanacaktır."

İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÇOCUĞUM SINAVA GİRECEK NE YAPMALIYIM?

"Yapmanız gereken herhangi bir işlem bulunmamaktadır, okul müdürlüğü ve RAM müdürlükleri tüm işlemleri tamamlayacak ve çocuğunuzun durumuna uygun sınav hizmetini alması sağlanacaktır."

EVDE VEYA HASTANEDE EĞİTİM HİZMETİ ALAN ÇOCUĞUM SINAVA GİRECEK NE YAPMALIYIM?

"Çocuğunuzun sınava alınacağı adresi, kayıtlı olduğu okul müdürlüğüne bildirmeniz gerekmektedir, başka yapmanız gereken bir işlem bulunmamaktadır. Okul müdürlüğü ve RAM müdürlükleri geri kalan işlemleri tamamlayacak ve çocuğunuzun durumuna uygun sınav hizmetini alması sağlanacaktır."

Bununla birlikte MEB tarafından yapılan açıklamaya göre:

2020 LGS: SINAV 'MASKELİ' YAPILACAK? ÖĞRENCİ KENDİ OKULUNDA SINAVA GİRECEK

  • Koronavirüs salgını tedbirleri kapsamında; öğrencilerimizin sınav binalarına kolay ulaşılabilmeleri için bu yıl ilk defa öğrenciler kendi okullarında sınava gireceklerdir.
  • Öğrenciler sınava gelirken yanlarında geçerli kimlik belgesi ile en az iki adet koyu siyah ve yumuşak kurşun kalem, kalemtıraş ve leke bırakmayan yumuşak silgi bulunduracaktır.
  • Öğrencilerin sınava gireceği sınav merkezi, bina, salon ve sıra bilgileri e-okul üzerinden açıklanacaktır.
  • Sınav giriş belgeleri, okul yönetimleri tarafından sınav günü, sınavdan 30 dakika önce öğrencilerin sıra numarasına göre masalarına bırakılacaktır.

YANLARINDA SU, DEZENTEKTAN, PEÇETE OLACAK

  • Okulda kantinler açık olmayacağını göz önünde bulundurarak öğrenciler ihtiyaç duyacakları su, dezenfektan ve peçeteyi yanlarında getirebileceklerdir. Ayrıca her sınıfta dezenfektan ve peçete okul idareleri tarafından bulundurulacaktır.

GİRİŞTE ELLERİNE DEZENFEKTAN SIKILACAK

  • Sınava gelen öğrencilere, velilere ve sınavda görevli tüm personele okul idaresi tarafından okul girişinde ellerine dezenfektan uygulaması yapılacak ve ücretsiz olarak maske dağıtımı yapılacaktır.
  • Geçerli kimlik belgenizi en geç sınavdan 1 gün önce veliniz ile birlikte kontrol ederek hazır bulundurunuz.

FOTOĞRAFLI KİMLİK BELGESİ ARANMAYACAK

  • Geçerlik kimlik belgesinde 15 yaş nedeniyle fotoğraf bulundurması gerekenler gerekli değişikliği süreçten dolayı yapamamaları göz önüne alınarak fotoğraflı geçerli kimlik belgesi şartı aranmayacaktır.

BİNALAR DAHA ÖNCEDEN DEZENFEKTE EDİLECEK

  • Kimlik kontrolleri ve salonlara yerleştirmenin zamanında yapılabilmesi için sadece bir veliniz ile birlikte sosyal mesafe kurallarına uyarak, sınav günü en geç saat 09:00’da kendi okulunuzda hazır bulunmanız gerekmektedir.
  • Öğrenciler, önceden dezenfekte edilmiş binalara maskeleri takılı halde, bekletilmeden sosyal mesafe korunarak, sırayla alınacaktır.
  • Tüm okullarımızda Rehber öğretmenlerimiz korona virüs tedbirlerinin denetimi kapsamında velilerimize ve öğrencilerimize yardımcı olmak için okul dışında görevli olacaklardır.
  • Birinci oturum sonunda verilecek arada öğrenciler, öğretmenlerinin kontrolünde bina bahçesine çıkabilecektir. Öğrencilerin sosyal mesafelerini korumaları için görevli öğretmenler tarafından kontroller yapılacaktır. Öğrencilerin velilerle bir araya gelmesine izin verilmeyecektir.
  • İkinci oturum için öğrenciler binalara sosyal mesafe korunarak sırayla alınacaktır.
  • Velilerin okul bahçelerine girişlerine izin verilmeyecektir. Öğrencilerin binalara giriş ve çıkışlarında velilerin izdiham oluşturmamaları, sosyal mesafeye dikkat etmeleri gerekmektedir.
  • Sınav sonunda öğretmenleri gözetiminde binadan çıkan öğrenciler velilerine teslim edilecektir.

Peki öğrenci, öğretmen ve velilerimiz kalan 40 günlük sürelerde neler yapmalıdırlar, maddeler halinde sırlayalım:

Öğrenciler:

  • 2020 LGS sınavı her şeyden önce bir psikoloji sınavına dönüşmüştür. Buradan hareketle öğrencilerin sınava dair kaygıları ile korona virüs sürecindeki kaygılarını iyi yönetmeleri gerekmektedir. Yüksek derecede kaygı yaşayan öğrencilerin okul rehber öğretmenleri ile iletişime geçmeleri gerekmektedir.
  • Konu kapsamı daraltıldığı için 8. Sınıf 1. Dönem müfredatının ezberlenerek değil derinlemesine öğrenilmesi gerekmektedir.
  • Şu an tüm öğrenciler evlerindeler ve bu aslında çalıma prensiplerine uyan öğrenciler için bir avantaj. Günü doğru planlamak önemli bir beceri. Unutmayın sınavda sadece bildikleriniz değil bu süreci ne kadar iyi yönettiğiniz de ölçülüyor. Buna göre günü iyi planlamak gerekiyor.
  • KİTAP OKUMA!!! Yukarıda belirttiğimiz gibi sınav bir kazanım ölçme sınavı değil okuduğunu anlama sınavı. Günde 2 saat kitap okursanız sınava kadar 80 saat kitap okumuş olursunuz. Ancak kitapları okurken sadece okumuş olmak için değil aynı zamanda kendi kendimizi ne kadar anladığımıza dair sınayarak okumalıyız.
  • Düzenli konu tekrarı ve soru çözümü gerekmektedir. EBA TV, EBA.GOV.TR gibi platformlar üzerinden MEB tarafından  paylaşılan soruları çözmeniz gerekiyor.

Öğretmenler:

  • Bu süreçte çocukların özelikle psikolojik iyi oluş hallerinin desteklenmesi gerekiyor. Okulunuzda bulunan rehber öğretmen ile birlikte öğrencilerinizle uzaktan eğitim portallarından toplantılar yapabilirsiniz.
  • Öğrencilerin konu eksikliklerini belirlemek amacıyla onlara testler yollayıp evde çözdürerek bireysel çalışma planları hazırlayabilirsiniz.
  • Bununla birlikte örnek soruların çözümlerini öğrencilerle birlikte yapabilirsiniz.
  • KAHOOT, SOCRATİVE, QUİZZEZ,  EDPUZZLE gibi platformlardan sınavlar hazırlayarak öğrencilerinizin hem eğlenmelerini hem öğrenmelerini sağlayabilirsiniz.
  • Günde en az bir kere öğrencilerinizi aramak ya da en azında mesajlaşmak çocuğa kontrol edildiği hissini vereceğinden faydalı olabilir.

Veliler:

  • Eğitimciler olarak sizleri çok iyi anlıyoruz (sizlerinde bizi artık anladığınızı biliyoruz.
  • Sınava kalan son 40 gün için yapabileceğiniz en önemli şey çocuğunuzun bir program dahilinde sistemli ve disiplinli çalışıyor olduğundan emin olmaktır.
  • Günü birlikte planlayın ve özellikle çocuğun kitap okuması gereken saatte siz de mümkünse mutlaka onunla aynı ortamda kitap okuyun.
  • Araştırmalara göre evinde 200’den fazla kitap olan öğrencilerle 10’dan az kitap olan öğrenciler arasında 2,5 eğitim yılı fark bulunmaktadır. Yani eğer evinizde 10’dan az kitap varsa LGS sınavına girmek üzere olan çocuğunu 5. Sınıf 2. Dönem seviyesindedir aşağı yukarı. Onun için kitap önemli!!!
  • Ek olarak öğretmenler gruplara eğitim verirler. Bir çok öğretmen sizin çocuğunuzla birebir ilgilenmek istese de bu okul içerisinde bu kadar vakti yoktur. Yani öğretmen dersi sınıfa anlatır, sınıfı ölçer, sınıfın eksikliklerini tamamlar. LGS gibi sınavlarda başarının anahtarı en az öğretmen kadar ailedir. Sizden beklenense çocuğu takip etmeniz, plan dahilinde çalışmasını sağlamanız, kitap, defter, kaynak gibi eksikliklerini gidermenizdir. Bu işi ne kadar ciddiyetle yaparsanız çocuğunuz o kadar başarılı olur.

  • Sınava hemen hemen 40 gün kaldı. Bu süreçte düzenli ve disiplinli çalışan, psikolojik olarak hazır olan, konu eksiklikleri olmayan, sık konu tekrarı yapıp konuyu ezberlemeden derinlemesine öğrenen, okuduğunu anlayan yani kitap okuyan öğrenciler başarılı olacaklardır. Hedeflediğiniz başarıya ulaşmanız dileğiyle…

    Dr. Türker Toker

    Ölçme – Değerlendirme Uzmanı

    Milli Eğitim Bakan Danışmanı