Dünya olağanüstü bir dönem yaşıyor. Gözle görülemeyen virüsler, insanoğlunun hayatını tehdit ediyor. Covit-19 adı verilen bu virüs salgına dönüşüp, kitlesel ölümlere neden oluyor. Bu aşamada yapılması gereken, sokağa çıkma yasağı ve karantinadır. Bu önlemlerin doğrudan etkilediği kuruluşların başında okullar gelmektedir. Okullar toplu yaşanan yerler olduğu için salgının yaygınlaşmasında etkili rol oynar. Okulların tatil edilmesiyle birlikte öğrencilerin eğitim sorunlarını çözmek için uzaktan eğitim uygulamaları devreye sokuldu. Bu durum, hem televizyon kanallarının hem de internet alt yapısının kullanılması şeklinde gerçekleşmektedir. Uzaktan eğitim uygulamalarının avantajı olduğu kadar dezavantajı da bulunmaktadır. Bir dersi arşivden defalarca izleme olanağı sunarken, yüz yüze eğitimin, özellikle uygulamalı eğitimin yerini alması imkânsızdır. Uzaktan eğitim, okulda verilen örgün eğitimin alternatifi değildir, sadece olağanüstü bir durumda işe koşulması gereken en optimal çözümdür. Ancak, uzaktan eğitimin etkili bir şekilde uygulanıp başarılı olduğu lisans ve lisansüstü eğitim uygulamaları da mevcuttur. Uzaktan eğitim uygulamalarında yaşanabilecek en önemli sorunların başında öğrencilerin motivasyonu ve eğitimlerin, öğrencilerin dinleme ve izleme becerilerinden hızlı olmasıdır. İlkokul ve ortaokul düzeyindeki öğrenciler bu hıza kolay adapte olamazlar. Ayrıca sürekli pekiştirme uygulamaları yapılmadığında, eğitim faaliyetleri etkili olamaz. Öğrenme sürekli pekiştirme ve tekrar ile mümkün olur. Bu sorun, uzaktan eğitimi destekler nitelikte ailelerin ve öğretmenlerin yapacakları bazı uygulamalarla aşılabilir. Uzaktan eğitimde bir hafta önceden hangi konuların işleneceği öğrenci ve öğretmenlerle paylaşılmalıdır. Öğrenciler evlerindeki kitaplarını, evdeki kitaplığı ve internetin arama motorlarını devreye sokarak bu konu hakkında ön bilgiye sahip olmalıdır. Bu uygulama öğrencilerin araştırma yoluyla öğrenme becerisinin gelişmesine katkıda bulunacaktır. Öğrenci uzaktan eğitim sürecinde konuyu sesli ve görseller eşliğinde dinleyip izlediğinde öğrenme bir üst basamağa çıkacaktır. Akabinde kendi araştırdığı ve izlediği dersle ilgili tekrar yapması gerekir. Bu aşamada zümre öğretmenleri sosyal medyada gruplar oluşturabilir, “7. Sınıf matematik grubu” gibi. Bu gruplarda o hafta işlenen konu ile ilgili sorular, uygulamalar ve dosyalar paylaşılır. Aynı şekilde okulların açacağı youtube kanalları görsel metinlerle bu sürecin daha etkili işe koşulmasını sağlar. Öğretmenler, haftanın ders konusu ile ilgili kısa araştırma ve uygulamaya dayalı ödevler verebilir. Yapılan ödevler mail yoluyla öğretmenlerin mail adreslerine gönderilebilir. Okullar sınıf seviyesine göre her hafta okunacak kitap listesi belirler. Bu kitap listesini sosyal medya kanallarından ya da okulun web adresinden duyurur. Öğrenciler bu kitapları okur ve kısaca özet yapar. Yaptıkları bu özeti facebook, instagram ya da whatsapp gruplarında tartışırlar. Lisansüstü derslerimde okunacak kitap listesine uygun olarak öğrenciler, her hafta önerdiğim kitapları okumaktadırlar. Okunan kitapları her hafta ders saatinde whatsapp grubunda tartışmaktayız. Çoğu zaman sesli mesajlarla da konuyu pekiştirici açıklamalarda bulunuyorum. Böylece uzaktan eğitimin dezavantajları ortadan kısmen de olsa kaldırılabilir. Ayrıca okunan kitapların kısa değerlendirmesini mail adresime atan öğrenciler de vardır. Öğretmenler, veliler ve okul yönetimleri her dersten, sınıf seviyesine göre “Araştırıyorum” etkinliği düzenleyebilir. Öğrencilerden her hafta bir konuyu seçip araştırmaları, bu araştırdıkları konu ile ilgili 5-10 dakikalık video filmi çekmeleri, imkânı olmayanların mail atmaları istenebilir. Videolar, youtube kanalından izlenebilir. Bir nevi TEDX konuşmalarına benzer çalışmalar yapılabilir. Hafta sonları, hafta içi işlenen konularla ilgili testler, bulmacalar, problemler mail yoluyla gönderilebilir. Çocukların evde olmasını fırsata dönüştürmek de mümkündür. Evde yöresel oyunlar, türküler, masallar ve hikâyeler, kültürel motifler, çocuklara kazandırılabilir. Her çocuğun bir yöresel oyunu öğrenmesi, bu oyunu yazması, türküyü söylemesi gibi etkinlikler aileler tarafından öğretilip, okulların web, mail ya da youtube kanallarından paylaşılması sağlanabilir. Evde eğitim uygulamalarına sadece ders gözüyle bakmamak gerekir. Çocuklar ilk defa bulaşık makinasının nasıl çalıştığını, elektrik süpürgesini çalıştırıp temizlik yapmayı, ampul değiştirmeyi, bir söküğü dikmeyi, sahanda yumurta pişirmeyi, çorba yapmayı ya da sanatsal bir etkinlikte rol almayı öğrenebilir. Her cumartesi günü saat 20.00’da “Çocuk Etkinlik Saati” olarak planlanabilir. Bu saatte çocuk, aile bireylerinin karşısına çıkıp o hafta okuduğu bir kitabı anlatabilir, drama yapabilir. Hatta öğrendiği bir kültürel etkinliğin sunusunu yapabilir. Aile bireyleri bir araya gelerek “Aile Soy Ağacı” yapabilir. Bu amaçla kısa bir aile tarihinin araştırılması, aile bireylerinin yerleşim yerleri, göç haritaları, meslekleri, eğitim gördükleri okullar, kültürel özellikleri, dini yaşantıları, yaşam biçimleri de ele alınabilir. Çocuklar, aile büyükleri ile birlikte soy ağacı çalışmasını daha da geliştirebilirler. Çocuklar, evde kaldıkları sürede ütü yapmayı, yataklarını toplamayı, nevresimleri takmayı, evin ıslak zeminlerinin temizliğini yapmayı öğrenerek aile bireylerine destek olabilirler. Çocuklar aile ekonomisi, tutumlu olma ve hesaplı harcama konusunda eğitilebilirler. Bu amaçla aile ekonomisi defteri tutulur ya da excel’den bir dosya açılır. Çocuklar ailenin gelirini, gider kalemlerini, bütçe açığını, hangi harcamaların azaltılmasını, fatura takibini ve harcamaları yaparken nelere dikkat edilmesi gerektiğini yaparak yaşayarak öğrenirler. Ailede eğitimin yanında oyunlar da oynanmalı, çocuklar sevdikleri ve mutlu oldukları işleri yapmaları için fırsat verilmelidir. Bu aşamada anne-babaların en çok dikkat etmesi gereken konu, onların yalnız kalmalarını sağlamak, yalnız kalma becerisini kazandırmaktır. Unutmayın, yalnız yaşamayı öğrenen çocuklar akademik açıdan daha fazla başarılı olurlar. Ailede küçük tamir işlerini çocuklara yaptırmak faydalıdır. Damlayan musluğun contasını değiştirmek, atan sigortanın şartelini kaldırmak, fişin kablosunu bağlamak, ayarı bozulan televizyonun ayarlarını yaptırmak gibi işler, çocuğun yaşına göre yaptırılabilir. Bu aşamada anne-baba kontrolünde yapılması, iş güvenliği hususlarının çocuğa kazandırılması faydalı olabilir. Sonuç olarak krizi fırsata dönüştürmek mümkündür. Yıllardan beri okula gidiyor diye çok fazla beceri kazandıramadığımız çocuklarımıza evde pek çok beceriyi kazandırmamız mümkündür. Bu becerileri eğitim, öğretim şeklinde kategorik hale getirdiğimizde dersi de öğrenecek ev işlerini de öğrenecek şeklinde ayırmamız gerekir. Evde en çok yaşanacak sorun, sosyal medya bağımlılığı ve ders çalışmama sorunu olacaktır. Şunu unutmayın ki, sorumluluk kazandıramadığınız her çocuk potansiyel tembel adayıdır. Sorumluluk kazanacak işler yaptırmanız, görevler vermeniz, yetkilendirmeniz onların gelişimini sağlayacaktır. Çocuğunuzun yaşına göre pandemi hakkında bilgilendirmeniz, bulaşıcı hastalıklara karşı tedbir almayı öğretmeniz gerekir. Evde geçecek günleri verimli hale getirmek için planlama yapmanız, plana uymanız, plan üzerinde zaman zaman düzeltme yapmanız gerekir. Çocuklar, öğrendiklerini anlattıkça, paylaştıkça ve uyguladıkça daha fazla öğrenme ihtiyacı duyar. Sizlere önerim evde “Öğrenen Aile” profili yaratmanızdır. Öğrenen aile az tv izler, çok kitap okur ve paylaşımlarını bilimsel, teknik ve faydalı alanda yapar. Öğrenen ailede yetişen çocuklar öğrenen bireyler olur. Öğrenen bireyler, “Öğrenen Toplum” yaratır. Yarınlar, toplumsal kalkınma ve gelişmenin temelinde öğrenme ve öğrenmeyi kültür haline getirme vardır. Prof. Dr. Necati CEMALOĞLU