Emekli aylığı, adi malullük aylığı veya vazife malullüğü aylığı almaya başladıktan sonra ya da çalışırken ölenlerin eşi ve çocukları ile ana ve babalarına, bazı şartlarla ve değişen oranlarda ölüm aylığı (dul ve yetim aylığı) ödenebilmektedir. 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanununda “Dul ve Yetim Aylığı” olarak düzenlenen bu husus, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda “Ölüm Aylığı” olarak düzenlenmiştir. Bu itibarla, işe giriş tarihlerinden dolayı tabi oldukları Kanuna göre, ölen memur veya memur emeklisinin dul ve yetimleri ile ana ve babalarına bağlanacak aylığa ilişkin düzenlemeler de farklı olmaktadır. Öte yandan, dul ve yetim aylığı (ölüm aylığı) ödenebilmesi için, ölenin çalışmış olması gereken en az süre her iki Kanunda farklı belirlenmiş olmakla birlikte, bu yazımızda dul ve yetim aylığı (ölüm aylığı) ödenebilmesi için gerekli hizmet süresine sahip olduktan sonra ölenlerin yakınlarına aylık bağlanması hususuna değinilecektir. A-Emekli Sandığı Kanununa göre dul ve yetim aylığı (ölüm aylığı) oranları 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanununa tabi memurun veya memur emeklisinin ölümü halinde, kendilerine bağlanmış veya haklarında hesaplanacak olan emekli, adi malullük veya vazife malullüğü aylıkları, hak sahiplerine belli oranlar esas alınarak bağlanır. a) Dul eşe aylık bağlanma oranı -Emekli Sandığı Kanunu kapsamında görev yapıyor ya da bu Kanuna göre emekli, adi malullük veya vazife malullüğü aylığı alıyorsa, %50 oranında aylık bağlanır. -Emekli Sandığı Kanunu kapsamında çalışmıyorsa ya da bu Kanuna göre emekli, adi malullük veya vazife malullüğü aylığı almıyorsa ve yetim aylığı bağlanacak çocuk da yoksa, %75 oranında aylık bağlanır. -Emekli Sandığı Kanununa tabi olmadan çalışıyorsa ya da aylık alıyorsa ve yetim aylığı bağlanacak çocuk da yoksa, %75 oranında aylık bağlanır. b) Evli olmayan çocuğa aylık bağlanma oranı -18 yaşını doldurmamışsa, lise ve dengi öğrenim görüyor olması halinde 20 yaşını doldurmamışsa, yükseköğrenim görüyor olması halinde 25 yaşını doldurmamışsa, %25 oranında aylık bağlanır. -İyileşmesi olanaksız hastalığının veya sakatlığının çalışmasına engel olduğu sağlık kurulunca onaylanan raporla tespit edilenlere, muhtaç olmaları şartıyla yaşına bakılmaksızın %25 oranında aylık bağlanır. -Evli olmayan veya boşanan ya da dul kalan kız çocuğuna, yaşına bakılmaksızın %25 oranında aylık bağlanır. -Ölenin önceki eşinden olan ya da hem anadan hem babadan yetim olanlara %30 oranında aylık bağlanır. c) Dul ve yetim çocuk sayısına göre aylık bağlanma oranı -Yalnızca eş varsa; eş %75 (Eş, Emekli Sandığı Kanununa tabi çalışıyor ya da bu kanun hükümlerine göre kendi aylığını alıyorsa %50), -Eş ve 1 yetim varsa; eş %60, yetim %30, (Eş, Emekli Sandığı Kanununa tabi çalışıyor ya da bu kanun hükümlerine göre kendi aylığını alıyorsa %50) -Eş ve 2 yetim varsa; eş %50, her bir yetim %25, -Eş ve 3 yetim varsa; eş %50, her bir yetim %25, (%100’den fazla aylık bağlanamayacağından, fazla olan kısım dul ve yetim aylıklarından oranlarına göre indirilir) -Sadece 1 yetim varsa; yetim %50 -Sadece 2 yetim varsa; her bir yetim %40, -Sadece 3 yetim varsa; her bir yetim %100/3, -Sadece 4 yetim varsa; her bir yetim %100/4, Dul ve yetim sayısı daha da fazla olduğunda da, aylığın paylaşımı %100’ü geçmeyecek şekilde aralarında dağıtılır. d) Anne ve babaya aylık bağlanma oranı -Emekli Sandığı iştirakçisi olmayan dul ve muhtaç anaya %25 oranında aylık bağlanır. -Emekli Sandığı iştirakçisi olmayan ve ölüm tarihinde 65 yaşını doldurmuş bulunan muhtaç babaya %25 oranında aylık bağlanır. Muhtaç olan ve çalışarak geçimini sağlayamayacak derecede malul olan babaya yaş şartı aranmadan %25 oranında aylık bağlanır. B- Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre ölüm aylığı (dul ve yetim aylığı) oranları 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa tabi memurun veya memur emeklisinin ölümü halinde, kendilerine bağlanmış veya haklarında hesaplanacak olan emekli, adi malullük veya vazife malullüğü aylıkları, hak sahiplerine belli oranlar esas alınarak bağlanır. a) Dul eşe aylık bağlanma oranı -Çalışıyorsa veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmışsa, %50 oranında aylık bağlanır. -Çalışmıyorsa veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamışsa ve ölüm aylığından yararlanacak yetim de yoksa, %75 oranında aylık bağlanır. b) Çalışmayan veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık almayan cocuğa aylık bağlanma oranı -18 yaşını doldurmamışsa, lise ve dengi öğrenim görüyor olması halinde 20 yaşını doldurmamışsa, yükseköğrenim görüyor olması halinde 25 yaşını doldurmamışsa, %25 oranında aylık bağlanır. -Çalışma gücünü en az %60 oranında yitirip malûl olduğu anlaşılanlar için yaşına bakılmaksızın, %25 oranında aylık bağlanır. -Evli olmayan veya boşanan ya da dul kalan kız çocuğuna, yaşına bakılmaksızın %25 oranında aylık bağlanır. -Sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan bu duruma düşenlerle, ana ve babası arasında evlilik bağı bulunmayan veya sigortalının ölümü tarihinde evlilik bağı bulunmakla beraber ana veya babası sonradan evlenenler ile kendisinden başka aylık alan hak sahibi bulunmayan çocuğa %50 oranında aylık bağlanır. c) Anne ve babaya aylık bağlanma oranı Hak sahibi eş ve çocuklardan artan hisse bulunması halinde, (her türlü geliri toplamı asgari ücretin net tutarından daha az olan ve diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere, gelir ve/veya aylık bağlanmamış olan) ana ve babaya toplam %25 oranında aylık bağlanır. Ana ve babanın 65 yaşın üstünde olması halinde, artan hisse olup olmadığına bakılmaksızın, (her türlü geliri toplamı asgari ücret net tutarından daha az olan ve diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/veya aylık bağlanmamış olan) ana ve babaya toplam %25'i oranında aylık bağlanır.