Pandeminin ikinci dalgası Türkiye’yi çok sert vurdu. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın dün gece açıkladığı verilere göre Türkiye’de 30 Kasım’da 176 bin 656 Kovid-19 testi yapıldı, 31 bin 219 kişinin testi pozitif çıktı, 188 kişi hayatını kaybetti. Corona testi pozitif çıkanlara her gün 30 binden fazla kişinin eklendiği ülkemizde hastalığı kaptıktan sonra yapılması gerekenlerle ilgili kafa karışıklıkları da mevcut. Bu nedenle Covid-19 pozitif olan ve özellikle de tedavisi evde devam edecek hastaların merak ettiği soruları Göğüs hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Çağlar Çuhadaroğlu’na sorduk. Çuhadaroğlu, rehber niteliğinde yanıtlar verdi. 1) Covid-19 testim pozitif çıkarsa ne yapmam gerekir? Covid-19 testiniz pozitif çıkarsa, hemen bir sağlık kuruluşuna başvurmalısınız. Test sonuçları resmi bir yerde yapıldıysa, sonuçlar doğrudan hasta kayıt sistemine girmekte ve bağlı bulunduğunuz ilçedeki İlçe Sağlık Müdürlüğü size ulaşmaktadır. Yoğunluk nedeniyle bir gecikme olursa, siz vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna ulaşmalısınız. 2) Kaç gün ev karantinasında kalmalıyım? “Covid-19 testi pozitif çıkan bir kişi tanı aldıktan sonra 10 gün karantinada kalmalıdır” kuralı vardır. Ancak bu hastanın durumuna göre değişebilir, yani tedaviye rağmen şikayetleri süren, ateşi düşmeyen olgularda, hekim bu süreyi uzatabilir. Hasta değilseniz, ancak covid-19 pozitif olan bir kişiyle maskesiz temas ettiyseniz ya da örneğin aynı evde yaşıyorsanız, işyerinde aynı odayı paylaşıyorsanız, sizin de covid-19 olma riskiniz vardır. Tezat gibi gelse de; semptomlar çıkana kadar bulaşıcı olacağınız için sizin 2 hafta karantinada kalmanız gerekir. 3) Pozitif olan bir kişi 10 gün karantinada kalması gerekirken; sadece pozitif olan biriyle temas eden için süre neden 14 gün? Bunun nedeni, bir kişide pozitiflik saptanıyor, hasta tedavi altına alınıyor ve burada 10 gün sonra virüsün bertaraf olduğu düşünülüyor. Ancak virüsü alan kişide, yani temas eden kişide semptomlar bilindiği gibi en çok 14 gün içerisinde çıkıyor. Bu yüzden 14 günlük bir süre var, covid-19'lu olmayıp, Covid-19 pozitif olan biriyle temas eden kişide. 4) Karantina tam olarak ne demek? Mesela maskeyle markete gidebilir miyim? Karantina; bir insanın bir başka insanla, yani covid-19 olmayan insanla temas etmemesi demektir. Bu maskeli ya da maskesiz, fark etmez. Covid-19 testiniz pozitif ise semptom gösterin ya da göstermeyin; ayrı bir evde ya da evde ayrı bir odada olmalısınız ve yemekleri ayrı yemelisiniz, hatta olanak varsa tuvalet ve banyonun bu süre içerisinde ayrı olmasında fayda vardır. Ama evdeki 2 kişi, 2'si de Covid-19'lu ise karantinayı birlikte geçirebilirler ama dışarı çıkmak, markete gitmek gibi durumlar söz konusu değildir. Acil sağlık durumları olursa, hastaneye ulaşmak için 112 çağrılıyor. Ancak bu ne yazık ki bazı gecikmelere yol açtığı için acil durumlarda her 2 taraf da korunarak sağlık kuruluşuna gidilebilir. 5) Covid testim pozitif çıktı ama hiç semptom göstermiyorum. Karantinam ne kadar sürecek? 6) Eğer aynı evde başkalarıyla yaşıyorsam nasıl davranmalıyım? Aynı evde başkalarıyla yaşanıyorsa, her şeyden önce ev içerisinde maske kullanımı olmadığı için bu kişilerin de Covid-19 açısından değerlendirilmeleri gerekir. Onların ilk örnek alımında, aile fertlerinde, negatif çıksa bile hasta 10 gün, onlar da temaslı olarak 14 gün karantinada kalmalılar. Onların pozitif çıkmamaları nedeniyle, pozitif çıkan hasta evde bir odada karantinada olmalı, diğerleri ise diğer odaları kullanmalıdır. 7) Yakın temasta bulunduklarımı hangi kıstaslara göre belirleyeceğim? Kaç gün önce, ne kadar uzakta, ne kadar süre ile temas gibi… Yüksek riskli temas çok önemli, siz sosyal mesafe ve maske kuralına uymadan, birisiyle normal ses tonuyla 15 dakikadan fazla karşılıklı konuştuysanız, kolaylıkla hastalığı alabilirsiniz. Karşınızdaki maskesiz, siz maskesiz iseniz, virüs kaynağı size doğru yüksek sesle konuşuyorsa, öksürüyorsa, şarkı söylüyorsa, bağırıyorsa, hapşırıyorsa, bu durumda siz yüksek riskli durumundasınız, neredeyse yüzde 100'e yakın bu virüsü almışsınızdır. Ancak hasta olan kişi maske taktıysa, siz de maske taktıysanız, bu oran çok fazla düşecektir. Örneğin bir yerde çalışıyorsunuz, bir müşteri geldi, her ikiniz de maskeliniz. Müşteriyle maskeli olarak iletişim kurdunuz, ardından da ellerinizi yıkadınız ya da dezenfekte ettiniz, bu durumda bulaş riski çok düşük. Ancak siz maskesizsiniz, karşı taraf da maskesiz, tokalaştınız ya da aynı bardaktan su içtiniz. Bu şekilde doğrudan temaslarda yüksek risklisiniz. Yüksek riskli durumdaki herkes, bu mantıkla karantina altında olmalı. Pozitif olunmadan 1,2, hatta 3 gün öncesinde virüsün bulaşıcı olmaya başladığı düşünülmektedir. O yüzden pozitif çıktığınızda son 72 saat içerisinde maskesiz ya da birebir doğrudan temas ettiğiniz insanların yüksek riskte olduğunu unutmamalısınız. 8) Hastalığı evde geçirirken hangi semptomları görmem normal, tedavim nasıl olacak? Hastalığı evde geçirirken halsizlik, ateş, bazı hastalarda ağızda, boğazda kuruma, bazı hastalarda ise hafif öksürük olması normaldir. Bu durumlar için ateş düşürücüleri kullanabilirsiniz, ancak öksürük boğucu haldeyse, göğsünüzün üstünde bir baskı hissediyorsanız ya da nefes darlığı hissediyorsanız, bu durum sürecin evde geçirilmeyeceğini gösteren durumlardır. O yüzden ateş düşürücü ile düşen ateş, ağrı, halsizlik, bunlar evde sizi özellikle ilk 5 günde bekleyen, hatta birinci haftaya kadar uzayan durumlardır. Bu durumda telaşlanmamak gerekir, ancak tekrarlıyorum; göğüste baskı hissi, nefes darlığı, boğucu öksürük, bir sağlık kuruluşuna gitmenizi gerektirir. 9) Hangi durumlarda doktoru/hastaneyi aramalıyım? Tedavide; Covid-19 testi pozitif çıkan hastalarda antiviral ilaçlar kullanılmaktadır. Ateş varsa, ağrı varsa, ateş kesiciler kullanılıyor ki çoğu aynı zamanda ağrı kesmeye de yararlı oluyorlar. Öksürük için de öksürüğü kontrol altına alacak ilaçlar kullanılabilir. Ancak bazı durumlarda hastaların hastaneye başvurması gerekir, bunu da tekrarlayayım; göğüste baskı hissi, nefes darlığı, boğucu öksürük, bunlar önemli bulgulardır. 10) Hastalık süresince nasıl beslenmeliyim? Hastalık süresince ağızda tat, burunda koku kaybolduğu için iştahta kesilme olabilir. Bu süre içerisinde iştahın kesilmesi ve yitirdiğiniz kilo 5-7 gün sürer, o nedenle çok paniğe kapılmamak gerekir. Ancak olabildiğince sıvı tüketmenizin yararı olacaktır, çünkü ateş ve ağrı nedeniyle artan soluk alışverişinde ne yazık ki sıvı kaybı olur. Bu nedenle sıvıyı fazla tüketmekte yarar vardır. Yine ağızdaki tat kaybı olduğunda biraz keskin aromalı baharatlarla yemekler tatlandırılabilir. Ancak ‘özellikle şu gıda yenilmeli, bu gıda yenilmemelidir' diye bir öneride ilk günler içerisinde bulunmuyoruz. Kullandığımız ilaçlar karaciğeri yorduğu için bu dönemde alkol ve sigara kullanımı doğru değildir. Beslenmede en sağlıklısı, Akdeniz diyetidir. Çünkü birçok vitamin-mineral ile tuz ihtiyacımız ve karbonhidrat ile protein, Akdeniz diyeti içerisinde vardır. 11) Hastalığı geçirince bağışıklık kazanacak mıyım? Hastalık geçirildikten sonra, vücuttaki antikorların hangi düzeyde ve ne kadar süre koruduğu henüz netlik kazanmamıştır, çünkü hastalık önümüzdeki günlerde daha bir yaşını ancak dolduracaktır. Bu nedenle tıbbi deneyimimiz bu noktada kısıtlı. Ancak bugüne kadar yapılan araştırmalarda; önceleri 3 ay daha sonra son haftalarda çıkan verilerle de hastalık geçirenlerin 6 aya kadar yeniden hastalık geçirmeyeceği düşünülmektedir. Şu sıralarda 2. kez Covid-19 olan vakalar, yani ilk dalga döneminde olup Mart'ta Nisan'da daha sonra Ağustos'ta, Eylül'de olan vakalar bildirilmektedir. Tekrar söylüyorum dünyada 50 milyona yakın insan bu hastalığı geçirmiştir. Bugüne kadar bildirilen hastaların sayısı 100 binde 1'lerde bile değildir henüz. 12) Covid-19 tedavisi gören, hafif atlatanlarda, ağrı kesici ve ilaç düşürücü gibi ek ilaçlar kullanmak sakıncalı mı? Korona hastalarına verilen antiviral ilaçlar dışında, ateş düşürücü ve ağrı kesici olarak ilaçlar kullanılmasında fayda var, çünkü ağrısı ve ateşi olan hastalar epey sıkıntı çekiyorlar. Burada alerjisinin olmadığını bildiği ateş düşürücüleri kullanabilir. Parasetamol ve ibufrofen İçeren ateş düşürücüler sıklıkla tercih edilmektedir. Önemli bir diğer konu da, bu hastalıkta damarda pıhtılaşma ve damar bozuklukları, kan bozuklukları çok olabilmektedir. O nedenle halkımızın kan sulandırıcı ya da pıhtılaşmayı önleyici dediği bazı ilaçları bu hastalıkta kullanmakta yarar vardır, hekime danışarak kullanmak, en doğrusudur.