Covid-19 pandemisinden etkilenen işletmelerde çalışanların gelir kayıplarını telafi etmek, istihdamı korumak amacıyla mart ve nisan aylarında iki yasal düzenleme yapıldı. Bu dönemde çalışanlara en büyük ekonomik desteğin sağlandığı kısa çalışma ödeneğinden yararlanma koşulları kolaylaştırıldı. Son 3 yılda en az 600 gün prim koşulu 450 güne, son 120 gün hizmet akdi ile çalışma koşulu da 60 güne indirildi. İşverenin beyanı esas alınıp ödeneğin hızla bağlanması sağlandı. Kısa çalışma ödeneğinden ilk iki ayda yaklaşık 3.5 milyon kişiye 10.6 milyar lira ödeme yapıldı. Bugün başlanan haziran ayı ödeneklerinden yararlanan sayısı önümüzdeki günlerde belli olacak ama önceki aya göre azalması bekleniyor. Getirilen kolaylıkların süresi 30 Haziran’da dolacak. Cumhurbaşkanının uygulama süresini yılsonuna kadar uzatma yetkisi bulunuyor. Hükümet adına yapılan açıklamalarda kısa çalışma süresinin uzatılması yerine kısa çalışmadan normalleşmeye dönüşün teşvik edileceği belirtildi. Turizm başta olmak üzere bazı sektörlerden ise uygulamanın uzatılması yönünde talepler geliyor. Kısa çalışmada sağlanan kolaylıkların tümüyle uzatılması için cumhurbaşkanı kararı yeterli olacak. Ancak, bazı sektörler için devam edilip diğer sektörlerde uygulamanın sona ermesi kakarı alınırsa, yasa değişikliği yapılması gerekecek. İŞSİZLİK MAAŞI SÜRESİNDEN MAHSUP EDİLECEK Mİ? Kısa çalışma ödeneği, çalışanların işsizlik maaşından hak ettikleri sürelerden indiriliyor. Örneğin, 6 ay işsizlik maaşı alma hakkı olan bir işçi 3 ay kısa çalışma ödeneği aldıysa önümüzdeki dönemde işsiz kaldığında 6 ay yerine 3 ay işsizlik maaşı alabilecek. Kanuna göre, cumhurbaşkanı kararı ile kısa çalışma ödeneği sürelerinin işsizlik maaşı sürelerinden mahsup edilmemesi mümkün bulunuyor. İŞTEN ÇIKARMA YASAĞI UZATILACAK Covid-19 tedbirleri kapsamında 17 Nisan’dan başlamak üzere üç ay süreyle işten çıkarma yasağı getirildi. Yasak 17 Temmuz’da sona erecek. İşveren üç aylık dönemde, ahlâk ve iyi niyet kurallarına aykırılık dışında hiçbir şekilde işçisini işten çıkartamayacak. Ancak, işveren bu dönemde işçisini ücretsiz izne ayırabilecek. İşverenin işçiyi ücretsiz izne çıkartması normalde işçi açısından iş akdini haklı fesih sebebidir. İşçi haklı sebeple iş akdini feshettiğinde kıdem tazminatını alır, işsizlik maaşı hakkından da yararlanır. Fakat, geçici düzenleme uyarınca, işten çıkarma yasağı döneminde ücretsiz izne çıkartılan işçiler, bu durumu haklı fesih sebebi yapamıyorlar. İşten çıkarma yasağı Cumhurbaşkanı kararıyla üç ay daha uzatılacak. İşveren, 17 Ekim 2020 tarihine kadar ahlâk ve iyi niyet kurallarına aykırılık dışında işçiyi işten atamayacak. Ücretsiz izne çıkartılan işçiler için kısa çalışmaya başvurulmamışsa ya da işçinin kısa çalışma ödeneği alma hakkı bulunmuyorsa, sadece günlük 39.24 TL’lik nakdi ücret desteği sağlanıyor. Ücretsiz izin uygulaması ve nakdi ücret desteği de 17 Ekim’e kadar uzatılacak. Birçok işletmede işveren işçilerine, işten çıkarma yasağının sona erdiği tarihte iş akdini feshedeceğini bildirdi. Ancak işveren şu an ihbar ve kıdem tazminatı ödeyemiyor. İşçi de yeni bir iş bulsa bile tazminatını yakmamak için yeni işe başlayamıyor. Bu durumdaki kişiler için işten çıkarma yasağıyla ilgili geçici maddede değişiklik yapılması yönünde talepler geliyor. NORMALLEŞME DESTEĞİ Kısa çalışmadan ve ücretsiz izinden normalleşmeye dönüşü teşvik etmek amacıyla destek sağlanacak. Kısa çalışmada yer alan veya ücretsiz izne çıkartılan işçilerin normal çalışmaya geçirilmesi halinde, bu işçiler için ödenen primler devlet tarafından karşılanacak. İŞTEN ÇIKARTILAN İŞÇİSİNİ İŞE ALAN İŞVERENE DESTEK Kısa süre içinde Meclis’e sunulacak istihdam kalkanı paketi ile 1 Ocak 2019’dan 17 Nisan 2020 tarihine kadar olan dönemde işten çıkartılmış kişilerin son çalıştıkları iş yerine dönmesi teşvik edilecek. İşveren bu kişileri alıp çalıştırırsa, primleri devlet tarafından karşılanacak. İşveren, geri dönen işçisini şu an çalıştırma imkânı yoksa ücretsiz izne çıkartacak. Bu durumda işçiye, işsizlik maaşı alma hakkı olup olmadığına bakılmaksızın günlük 39.24 TL’lik nakdi ücret desteği sağlanacak. İşveren açısından bir yük söz konusu olmayacak. Söz konusu dönemde işten çıkartılan ve işsizlik maaşı almakta olan kişilerin tekrar işe alınması halinde de sigorta primleri devletçe karşılanacak. Bu kişiler 12 ay çalıştırılırsa işsiz kaldıkları dönem emekliliklerine sayılacak. İşsizlik maaşı alma hakkı bulunmayan işçiler eski işlerine dönemezlerse bunlara da nakdi ücret desteği sağlanması öngörülüyor. YENİ İŞÇİ ALAN İŞVERENE DESTEK Normale dönüşün yanı sıra istihdamı artırmaya yönelik de düzenlemeler yapılacak. Mevcut işçi sayısına ilave işçi alan işverene, istihdam maliyetinin yüzde 40’ı oranında destek sağlanacak. ESNEK ÇALIŞMA YAYGINLAŞTIRILACAK İstihdam kalkanı paketi kapsamında, esnek çalışma yaygınlaştırılacak. 25 yaşından küçük, 50 yaşından büyük çalışanlarla iki yıla kadar belirli süreli iş sözleşmesi yapılabilecek. Bu şekilde çalışanlar ile işveren arasındaki iş sözleşmesi, süre bitiminde kendiliğinden sona erecek. Böylece işveren ihbar ve kıdem tazminatı ödemeyecek. İşçi işe iade davası açamayacak. 25 yaşından küçük gençler, ayda 10 güne kadar sigortasız çalıştırılabilecek. Bunlar için işveren sadece günlük 1.96 TL tutarında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primi ödeyecek. Gençler isterlerse çalıştıkları bu sürelerin emekliliğe sayılması için uzun vadeli sigorta primlerini kendileri yatırabilecek. KISMİ ZAMANLI ÇALIŞMAYA GEÇENE TEŞVİK Yaşı 50 ve üzerinde olan kişilerin tam zamanlı çalışmadan kısmi zamanlı çalışmaya geçmeleri teşvik edilecek. Bu şekilde çalışanlara gelir vergisi istisnası uygulanacak. Çalışmadıkları sürelerin emekliliklerine sayılması için uzun vadeli sigorta primleri devletçe karşılanacak. Böylece, yaşı 50 ve üzerindeki kişiler ayda 15 gün çalışırlarsa, emeklilikleri bakımından 30 gün çalışmış sayılacaklar.